Егорлг

Рувики-с

ЕгорлгКавказин өмнк һазр-нутгт бәәдг һол болна. Ставрополин кизәр, Пролетарскин усн саңд цутхдг. Һолнь 448 км-ин утта, ус цуглулх талвань — 15 300 хавтха дөрвлҗн кмтүрг келнә agri «хаҗһр» болн -lyk залһврас үүсн бәәнә. Орс келнә Егор нернә нөләнд автад, һолын нернь хүврҗ[4].

Әрәсән улсин усна объектмудын бүртклин медәлләс авч үзхлә, һолнь Теңгин сав һазрин төөргт харьялгдҗ, усна аҗ-ахун һазрнь Егорлг һолнь бәәҗ (экнәс Сеңглән усн зәңгдә күртл), һолын дед сав һазрнь болхла — Северскин Донецын цутхлңгас дорк Тең мүрнә цутхлмудын сав һазр болна. Һолын сав һазрнь Тең мүрн болдг (сав һазрин Әрәсән кесгнь)[5].

Йирңкә физик, һазр-зүүһин шинҗ-чинр

Теңгин ә-сав

Егорлг болхла, эгл-йирин теегин һол бәәһәд, бичкн налута болн удан урсхлта болна. Һолнь өмн үзгәс ар үзгүр урсдгСтрижамент уулын дорд-ар белд 831 метрин өндрт бәәрлдг. 2 км-ин зәәд Новоекатериновская гидг хазг сүүр бәәдг. Егорлг Шин Манц сүүрәс хол биш Пролетарскин усн саңд цутхдг. Адгин өндрнь — 13 метр.

Һолын зөвәр олн кесгнь җаҗуһин болн йоралын көрснә эрозьта. Зәрм кесгт дорацлнь 2,5-3,0 м күрчәнә. Хаҗуһин эрознь 10-80 метрин хоорнд далвлздг. Һолын ик тохата кесгүд хамгин ик эрозьта. Ставрополин кизәрин Красногвардейское селәнәс дорагшан һолын даху сәәрм, арлхн үүсхнь аҗглгдна.

Һолднь Сеңглән, Егорлгин болн Новотроицкин усн саңгуд бәргдҗ,Егорлгин УЦС, Егорлгин УЦС-2 болн Новотроицкин УЦС).

Ә-сав

Ус цуглулх талвань — 15 300 хавтха дөрвлҗн кмТашла (пИк Көглтә, Баһ Һо, Калалы, Рассыпная, Бәәшңтә һолмуд болна[8].

Усн-зү

Һолнь теҗәлән хаврин шар уснас һоллн авч, бас көрснә усн болн зунын хур-боранас теҗәл авдг[3].

Усна җурмар һолын хойр кесгт хувана:

  • деед. Эн кесг Ставрополин өндрлгт бәәрлҗ, көрснә усн элвгәр урсн һардг учрар тогтмл бәәһлин урсцта. Зунын цагт эн һолын кесгин урсцнь баһрдг. Кесгин сүүлд һолын һульдрл бүтү далңгар хашалгдад бәәнә. Далңнь Сеңглән хазг сүүрәс 6 км-ин зәәд бәәдг. Һолын усн 7 км-ин утта Соломатин Яр гидг һолур чиглҗ, тендәс Сеңглән усн саңд цутхдг.
  • доод. Эн кесгт хойр усн саңта (Егорлгин усн саң, Новотроицкин усн саң.

Экнә җилин дундын усна зарцуллһнь 4,95 м³/сек бәәҗ, Новотроицкин усн зәңгдән усна шатыг өөдлүлдг төкәрмҗ бәәрлдг кесгт — 0,16 м³/сек[3].

Һолын җилин урсцнь: хаврт эрт шар усна үйр учрҗ, зун, намр, үвлин цагт усна шат буурдг өвәрцтәНевинномысскин цувгар Ховңгас Егорлгин сав һазрур шилҗн урссн усна ачар Егорлгнь җил болһн 3-4 сарин туршарт ширгдг һолас элвг ик уста, оңдарсн усна җурмта һол болад хүврҗ..

Усна химин нәәрлһ

Ховңгин усн орснас өмн Ик Егорлгин уснь өндр җилин дундын эрдсҗлттә бәәсмн: усн элвг бәәсн цагт — 2,5 г/л, усн хомс бәәсн цагт — 7,8 г/л. Зәрмдән 10-15 г/л чигн бәәсмн. Эн болхла, сульфат-натрин төрлин эрдсҗлт болна. Зәрмдән һолын усиг 3-гч шатын хлорид-натрин төрлин эрдсҗлттә гиҗ үздг бәәлә. Ховңгин баһ эрдсҗлттә карбонат-натрин усиг шилҗүлснәс хооран 1952-гч җилин бәәдләр Ик Егорлгин экнә усна эрдсҗллтнь 0,32 г/л күртл буурсн бәәнә. Нәәрлһин хүвд уснь сульфат-натрь-калицин болҗ хүврлә. Эннь Ховңгин усн тогтмл биш цутхснла холвата бәәнә.

Аң-аһурсд

Һолын аң-аһурсна хүвд уул аһурснас һаза нутгшсн чигн аһурсд бәәнә: цувгин җаалг (Ictalurus punctatus, 1970-ад җилмүдт Америкин Негдсн Улсас авчрҗ нутгшулсн заһсна төрл) болн Ховңгин ут сахлта моһлза җирмәхә (кубанский длинноусый пескарь) (Romanogobio pentatrichus) (Невиномысскин цувгар дамҗад эврән ирҗ нутгшсн)[9][10]

Мөн үзх

  • Хальмгин һолмуд
  • Ростов муҗин һолмуд
  • Ставрополин муҗин һолмуд

Темдглл

  1. Шаблон:ГКГН
  2. Шаблон:СНГОСНГ
  3. 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 Схема комплексного использования и охраны водных объектов бассейна реки Дон. Книга 1. Общая характеристика бассейна
  4. Поспелов Е.М. Географические названия мира: Топонимический словарь.. — М.: АСТ, 2001.
  5. рус.] / verum.wiki // Государственный водный реестр : [арх. 15 октября 2013] / Минприроды России. — 2009. — 29 марта.
  6. Притоки Дона
  7. Здесь и далее буквой «п» обозначены правые приток, буквой «л» — левые
  8. Карты Генштаба L-37 (Г) 1:100000. Кубань и Кавказ.
  9. Мишвелов Е. Г., Олейников А. А. Канальный сомик верхнего и среднего течения р. Большой Егорлык // Российский Журнал Биологических Инвазий. — 2008. — № 1. Архивировано 25 Хулһн сарин 2017 года.
  10. Расширение ареалов пресноводных рыб в водоёмах России

Холвасд