Йөрәл (амн-зокал)

Выверенная статья

Йөрәл харал болна.

Керглән

Йөрәл болхла, амн үгин төрл-зүүл болад, йөрәлчәс (йөрәл келҗәх күүнәс) йөрәх күүнд зөрүлгдәд, эрк биш амар, амар биш, нүр-чирәһәр болн оңдан талын шинҗәр хәрү өгх йоста зүүл. Йөрәлмүд ут эс гиҗ ахрхн болна. Йөрәлин седвнь олн янз-бәәнә. Икңк тохалдлд йөрәлмүднь импровизацин шинҗ-чинртә болад, гентин кевәр келгддг. Бүтцин тускар медүлхлә, Йөрәл икңкдән һурвн кесгәс бүрднә: танюлллһн, һол кесг болн төгсклтә болдг. Йөрәл тогтаҗ, сәәхн кевәр келдг күүг «Йөрәлч» гиҗ нерәддг.

Хальмг йосар Йөрәлиг хамгин деед белг гиҗ үздгин төлә тедниг олн зүүл әмтнә мартгдш уга үүл-йовдлын цагт ашглҗ келнә. Йөрәлмүднь бас тодрха бурхна шаҗна бүрлдлтә бәәдг. Көгшн күүнә келдг йөрәлмүднь бурхд, сәкүсиг магтад өргҗ, йөрәх күүнд сән-сәәхниг күсч бәәдг гиҗ үздг бәәнә.

Өдгә цагин йөрәлмүдиг күүнә әмн-насна онц-чухл йовдлмудт келҗ бәәдг:

Күүкд төрх цагт эцк-экнь нилхиг йөрәх күндтә элгн-садан эс гиҗ хаматан дуудҗ бәәдг;
Күүкд хө-мөстә (орсин тооллар нег наста) өөднь эцк-экнь хот хол белдәд, байр кеҗ, сән-сәәхнә йөрәл келх элгн-садан дуудна;
Күүкд сурһульд одхла, аав-ээҗнь ирҗ йөрәһәд, әдс өгнә.
Дунд школ төгсәһәд, цааран Ик сурһульд орх эс гиҗ мергҗл авхд күүкд көгшдин йөрәлд күртх йоста;
Көвүд цергт мордх болхла, көгшдиг хураҗ авад, нәр кеҗ, йөрәлд күртх йоста;
Күргн бер болҗ, хүрм кеһәд герән өндәлһхәр болхла, йөрәлд күртхх йоста;
Шин гер бәрҗ орхар седхлә эс гиҗ шин ююм авхла, йөрәлд күртх йоста.

Хальмг йөрәлин үлгүр

Күргнә йөрәл

Өркəн өндəлhҗ бəəх көвүнтн (Пусть молодой человек, решивший создать семью)
Ут наста, бат кишгтə болҗ, (живёт долго и счастливо,)
Авсн авальтаhан амрг-иньг болҗ, (Пусть проживёт он с женою дружно,)
Насн турш хамдан жирhҗ, (На протяжении всей жизни испытывая счастье,)
Кезə болвчн өркəснь утан hарч, (Пусть в доме их всегда теплым будет очаг,)
Герəрн дүүрң үртə болҗ, (Пусть в их доме будет много детей,)
Идх-уухнь элвг болҗ, (Пусть в их доме будет много пищи)
Маңнань тиньгр (Пусть в добром здравии)
Көгшн буурл өвгн-эмгн болҗ (Проживут они до старости!)
Бəəх болтха!

Хальмгин урн зокалд

Хальмг шүлгчнр болн бичәчнр Калян Санҗ, Эрнҗәнә Константин болн Сән-Белгин Хаср эврәннь үүдәврмүдтән йөрәлиг өргнәр керглҗ бәәнә.

Дурсхлнь

Йөрәл» гидг нертә һудмҗ (уульнц) бәәнә.
Йөрәл» гидг нертә көшә бәәнә.
Хальмг Таңһчин Элст балһснд 1999 җиләс авн 2017 җил күртл «Йөрәл» гидг нертә хальмг земсгин ансамбль бәәсн бәәҗ.

Сурвлҗс

История калмыцкой литературы // Дооктябрьский период. — Элиста: Калмыцкое книжное издательство, 1981. — Т. 1. — С. 94 — 110
Ользеева С. З., Калмыцкие обычаи и традиции, Элиста, АПП "Джангар, 2003 г., стр. 53 — 59, ISBN 5-94587-105-2
Оконов Б. Б., Родники народной мудрости, Элиста, Калмыцкое книжное издательство, 1984. 112 стр.
Хабунова Е. Э., Добрые пожелания, от sms до традиционных йорялов.

Холвас