Келн-бичг шинҗләчнрин өдр

Келн-бичг шинҗләчнрин өдр (Славян урн-зокал, сойлын өдрин дару эс гиҗ май сарин 25-гч өдрт темдглнә. Эн байрт кел шинҗләчнр, утх-зокалын номтнр, келн болн урн-зокалын салврин багшнр, дегтрин саңгин көдләчнр, орчулачнр, келн-зү шинҗләчнр, келн-бичгин сурһуль эзмшсн күн болһн цуглрҗ темдглдг.

Келн-зү шинҗлх ухан болхла, (эрт үйин Грек келнәс φιλολογία, "үгд дурлх, үг хәәрлх") бичмл бичвриг судлад шинҗлх, кевин шинҗ-чинрт тулһад судлдг мергҗлин салбаруудын (кел шинҗлл, утх-зокалын шүүмж, текстин шүүмҗ гих мет) нерн болад, кел шинҗлл болн аһулһин шинҗлһән, мөн ниигмин тууҗ-түүк, мөн чинр, оюн-санана сойл шинҗлҗ йовна.

Кел-бичг шинҗллһнә товч тууҗ-түүк

Келн-бичгин шинҗлһән болхла, XVII зун җилд шинҗлх ухан болҗ Европд үүскгдв. Түүнә өмнк шинҗлх ухань — келн, түүк, сойл, гүн уха шинҗлх седвтә ухан бәәсн мөн. Мана үйин өмн III зун җилд текстмудын тәәлврмүд Грек болн Эрт Эндкгин орн-нутгудт бүтҗ ирсн бәәнә. «Келн-бичгин ухан» (Фиологь) гидг үг М.В. Ломоносовин бүрн цуглулсн бүтәлмүдин 7 болн 9-гч ботин нернд һурв дәкҗ болн «Урн үгин товч һарин авлһ» гидг нертә дегтрин 7-гч ботин 340 халхд нег дәкҗ һарч ирнә. Тенд нег Филипн келхдән: «Үннәр би Филипнас эклҗ, келн-бичгин мергҗлтн (фиологч) болхиг кицәх кергтәв» гинә. Ломоносов Филипн келн-бичг судлач болнав гисн үгиг ямара утх-чинртә болсиг тәәлҗ темдгләд бәәнә. Келн-бичгин мергҗл (филологь) гисн үгиг В.К. Тредиаковский иигҗ авч үзнә: «...йирңкдән цуг филологь болхла, эврән зөвкн урн цецн үг болхнь — үдин дундын нарнас чигн үлү тодрха юмн» болн «эргндән герлтҗ, цуг шинҗлх ухан, медлһиг негдүлдг, учрнь — тедн цуһар зөвкн урн сәәхн үгәр санаһан медүлҗ бәәдг»^[1].

Әрәсәд «келн-бичг шинҗлх уха»-г XIX-гч зун җилин дунд үйәс «филологь» гидг нерәр нерлҗ эклсн бәәв. Түрүләд, Санкт-Петербургин Улсин Ик Сурһулин Түүк, филологин факультетиг «Түүк, филологин факультет» гиҗ нерләд (1850 җил күртл Түүк, утх-зокалын шинҗлх уханы факультет), дарунь K. P. Зеленецкий 1853 җилд «Йирңкә филологин оршл» гидг нертә дегтр бичәд һарһв. «Филологь» гисн нер-томьяг олн ниитд түгәгдснь А.А. Хованскийн 1860 җиләс авн Филологин бичгүд» гидг нертә Әрәсән түрүңк онц седкүләс делгрсн мөн.

Темдглл

↑ Тредиаковский В. К. 1745. — Цит. по ст.: Аннушкин В. И. «Филология — словесность — языкознание в классической русской традиции и современном научно-педагогическом процессе».

Немҗ үзтн

Келн-бичгин шинҗлл
Филологин бичгүд

Литература

Шаблон:Ling-stub

[1] Тредиаковский В. К. 1745. — Цит. по ст.: Аннушкин В. И. «Филология — словесность — языкознание в классической русской традиции и современном научно-педагогическом процессе».

[1]