Цаһан Усн

Не следует путать с селом Цаган-Усун — селом в Бурятии.

селән
Цаган-Усн
хал. Цаһан Усн
46°03′13″ с. ш. 45°17′33″ в. д.
Страна	Россия
Субъект Федерации	Хальмг Таңһч
Муниципальный район	[[Яшкулин район|]]
Түүкнь болн һазр-зүнь
Урдк нернь	Шаблон:НП-ПН/Шаблон:НП-ПН/Шаблон:НП-ПН/Шаблон:НП-ПН/Шаблон:НП-ПН/Шаблон:НП-ПН/Шаблон:НП-ПН/Шаблон:НП-ПН/Шаблон:НП-ПН/Шаблон:НП-ПН/Шаблон:НП-ПН/Шаблон:НП-ПН/Шаблон:НП-ПН/Шаблон:НП-ПН/Шаблон:НП-ПН/ Шаблон:НП-ПН/Шаблон:НП-ПН/Шаблон:НП-ПН/Шаблон:НП-ПН/Шаблон:НП-ПН/Шаблон:НП-ПН/Шаблон:НП-ПН/Шаблон:НП-ПН/Шаблон:НП-ПН/Шаблон:НП-ПН/Шаблон:НП-ПН/Шаблон:НП-ПН/Шаблон:НП-ПН/Шаблон:НП-ПН/Шаблон:НП-ПН/
Высота центра	-9 м
Күн-амнь
Күн-амнь	▼427 чел. (2021)
Үндстнмүд	хальмгуд болн нань чигн.
Шаҗн-шүтлһнь	бурхна шаҗтн болн нань чигн.
тойгин тодрхаллтнь
359162
Код ОКАТО	85254873001
Код ОКТМО	85654473101
Прочее
Шаблон:+ИПК
Цаган-Усн Москва

Категория:НП:Статус:Прочее

Цаһан Усн (орс. Цаган-Усн) — Хальмг Таңһчин Яшкулин районд бәәдг селән. Цаһан Усн селәнә засг закрһана төв.

Күн-амн — 511 (2010)

Нерн

Цаһан Усна нутг девскр Бурата гидг һолын адгин кесг болх өргн уудм нам дор һазр бәәҗ. Эн һазрин белчрт цаһан өвсн ик урһдг учрас үүниг Цаһан Усн гидг болцхав.

Түүк

Үүскн бәәһүлгдсн цагнь медгдәд уга бәәһә. Селән Хальмгин талдан чигн олн селәнлә әдл 1920-гч җилмүдин эклцәр сүүрин әмдрлин кев майгт шилҗх бодлһин күрәнд үүссн гиҗ бодгдна. 1925-1926-гч җилмүдт нутгин бәәрн оршн суугч Увшан Талта болн Хумгин Бора гидг күмсин мөңгәр сурһулин бәрлһсин цогцлвр бәргдсмн: нөөрслңгин бәрлһ, хот-холын хора, клуб, өдмг шарх һазр, хувц уһалһна һазр, халун усна һазр, көмргин болн эдл-ахун бәәр, багшнрин бәәр. Түрүләд кичәлмүдиг орс келәр йовулдг бәәҗ. 1936-1938-гч җилмүдт хальмг келәр болвсрл олһҗ эклсмн.

Төрскән харсгч дәәнә цагт Цаһан Усныг боһнь хуһцанд эзлсн (1942-гч җилд). Сурһуль болн түүнә бүк бәрлһиг нацистнр устхад шатаҗ. 1943-гч җилин декабрь сарин 28-д селәнә бәәрн улсиг хальмг үндстә болдг учрас Сиврүр цөлв. ЗХУ-ын Деед Зөвллин Тергүлгчнрин 1943-гч җилин декабрь сарин 27-на өдрин «Хальмгин Автономьт Зөвллт Социалист Республикиг татн буулһҗ, РСФСР-ын бүрлдлд Әәдрхнә муҗиг бәәһүлхин туск» зәрлгәр Хальмгин Хар Һазрин бусд селәдлә әдл, селәг Әәдрхнә муҗд (1952-гч җиләс авн Сарпулин муҗин нег кесг болһад) орулҗ, Беловодный гиҗ нерлв.

1956-гч җилд бәәрн хальмгуд селәнүрн хәрҗ эклсмн. 1957-гч җилд ЗХУ-ин Деед Зөвллин Тергүлгчнрин 1957-гч җилин сентябрь сарин 1-нә өдрин «РСФСР-ын бүрлдлд Хальмгин автономьт муҗиг бәәһүлхин туск» зәрлгин үндсн деер селәг Хальмг Таңһчд хәрү өгсмн.

Тер җилмүдт сурһуль дәкн неегдв. 1961-гч җилин август сарин 22-т РСФСР-ин Деед Зөвллин Тергүлгчнр Хальмгин Автономьт Зөвллт Социалист Республикин Деед Зөвллин Тергүлгчнрин Цаһан Усн гидг нериг хәрү буцах шиидвринь зөвшәрв. 1964-гч җилд баһ сурһулин җишг бәрлһиг бәрсмн.

1978-гч җилин май сард «Цаһан Усн» гидг совхоз бәәһүлгдв. 1978-гч җилд баһ сурһулин ул деер нәәмн җилин сурһуль бәәһүлгдсн. 1993-гч җилд тус сурһулиг йирңкә болвсрлын сурһуль болһад хүврүлсмн.

Физик болн һазр-зүн шинҗ-чинр

Эн селән Яшкуль муҗин өмн талднь, Зүн Европин тегш талын нег кесг болх Каспин нам дор һазрт бәәрлдг мөн.