Шатта (Приютненск район)

Рувики-с

Шатта — Хальмг Таңһчин Приютненск района Җееҗихнә сельсоветын медлд бәәсн хотн. Өдгә цагт Ик Буурлын районд бәәһә хотн.

Нернә үүсл-һарл

Шатта хотна нернә үүсл һарл хальмг келнә Һазрин нернәс һарсн болна. Урд цагт хотна бәәсн һазрин Улан Зуух гидг салад хальмгуд худгудыг малтад, тер худгудын ус эврән ууҗ, малан услдг бәәҗ. Цаг давҗ, зәрм худгудын йорал элсәр дүүрәд бүтҗ, усн эс һархла, модн худгин амнд шат хадад торһҗ, дорнь бууһад, худгин йоралыг цеврлдг бәәҗ. Тиим худгудыг шатта худг гиҗ нерлсн учрар шатта худгин өөр бүүрлсн хотыг бас Шатта худг, хөөннь ахр нерәр Шатта гиҗ дуудг болв[1].

Һазр-зү

Шатта гидг хотн Ик Буурлын района барун хөөт 29,5 километрт, Приманыч селәнәс барун ургш 12 километрт Улан Зуух гидг салад бәәшлҗах хотн.

Түүкнь

Шатта гидг хотн нүүҗ йовсн хальмгудын бәәршлҗ сүүршлҗ суух цагт, 1888 җилд [2] бүрдсн хотн болна. Тер цагт хотн Манцын улсин (Манычский улус) медлд бәәсн бәәҗ. 1918 җилин май сард Элст дүүргин онц дааврта хургин шиидврәр Манцын улсиг болн Царицынск губернин Черноярск уездын 13 селәг (Элст, Ремонтн, Булһн Сала, Керүлтә, Кормовой, Кресты, Приютн болн нань чигн) негдәд, Элстин дүүрг тогтав[3]. 1918 жилин август сарин 26-нд Әәдрхнә мүҗин күцәгч хора (Астраханский губисполком) эн шиидвриг батрулад, Элстин дүүргт муҗин (уездын) нер хадв. 1920 җилин ноябрь сарин 25-нд ВЦИК болн СНК РСФСР-ин шиидврәр Манцин улсиг Хальмгин эврә засх орнд (Калмыцкая автономная область) орв[4]. Шатта селән тер цагт бас Хальмгин эврә засх орнд орв.

1924 җилин февраль сарин 26-нд ВЦИК-ин Президиумин шиидврәр Манцын улсин Буурлын әәмгиг салһад, Җееҗихнд төвтә боләад, Җееҗихнә әәмг бүрдүлв. Җееҗихнә әәмгт Җееҗихнә, Бөк Манҗихнә, Баһахна болн Хар Толһахна әәмг орв[5]. 1926 җилин ноябрь сарин 19-нд кесн шинҗллһәр Җееҗихнә әәмг тавн хотнас тогтдг бәәҗ: Җееҗихн, Бөк Манҗихн, Баһахн болн Хар Толһахн. Күн-амна тонь тер цагт 1617 күн бәәсн бәәҗ[6].

1929 җилд дотад бүсчллин шиидвриг күцәҗ, Хальмг Таңһчин әәмгүдиг уга кеһәд, Селенә советмудыг бүрдәв[7]. 1929 җилд Манцин улсин тоод 19 селәнә совет ордг бәәҗ: Баһ Буурлын, Баһ Чонсин, Бүслртин, Вознесеновск, Җееҗихнә, Ик Буурлын, Көвүдин, Келкдин, Ленинск, Манҗихнә, Найнтахна, Орһахна Әриютненск, Троицк, Уланын, 1-гч Үлдчнә, 2-гч Үлдчнә, Элстин болн Яшкулин[8]. 1930 җилд ВЦИК-ин Президиумин шиидврәр Манцин улс уга болһад, ормднь Төвин (Центральн) улс бәәһүлв[9].

Урдк нердиг уга кеһәд, Төв улсин Җееҗихнә селәнә советин хотыг шин нерлсн нерәр зааҗ бәәв: Манҗихна хотн, Ноостахна хотн, Шатта хотн болн Хар Толһа хотн. 1939 җилин январь сарин 24-нд «Хальмг АССР-т шин улс (район) бүрдәхин тускар» ВЦИК-ин Президиумин шиидврәр Төв улсиг уга болһҗ, һазр-селәдинь салһад, хойр улс бәәһүлв: Приютненск болн Троицк. Шатта селән тер цагт Приютненск района медлд орв[10].

1939 җилин күн амна бүртклин тооллар Әриютненск района Җееҗихнә селәнә советын тавн хотнд 914 күн бәәсн бәәҗ. Шатта хотнд тер цагт 100 күн бәәсн бәәҗ[11]. 1943 җилин декабрь сарин 27-нд Хальмг Таңһчиг уга болһад, Приютненск районыг Ставропольск кизәрт орулв. 1957 җилд Хальмг Таңһчиг сергәҗ босхх цагт мөн тер җилин март сарин 22-т «Хальмг Таңһчиг бүсчлхин тускар» гидг заканд Приютненск район бүрдәгдв. Шатта гидг хотн тиигхд Первомайск селәнә 4-гч тойгта совхозын 3-гч тойгта ферм болв[12].

1963 җилин февраль сарин 11-нд Хальмг Таңһчин көдәһин райодыг негдүләд, Приютненск районыг уга кеһәд, ормднь Целинн көдәһин районыг бүрдәв. Воробьевск, Октябрьск, Первомайск болн Приютненск селәнә советмүд Целинн районд орв. Зуг тиим бүсчлл удан бәәсн уга, 1965 җилин январь сарин 12-т Хальмг Таңһчин райодыг шинәс салһад, Приютненск районыг шинәс бүрдәв. Шатта хотн Первомайск селәнлә хамдан хәрү Әриютненск районд орҗ ирв[13].

1965 җилин январь сарин 17-нд Хальмг АССР-ин Деед Зөвллин шиидврәр Приютненск района Первомайск селәнә совет шин бүдрәгдсн Ик буурлын районд орв[14]. Тер шиидвриг дахҗ, Шатта селән Ик Буурлын районд орад, өдгә күртл тенд бәәһә бәәнә.

Холвас

  1. ↑ Приманычский
  2. ↑ Правительственная газета, № 110 (786), 21 ноября 2009 г.
  3. Республика Калмыкия. Административно-территориальное деление. Справочник. Элиста, 2019. с. 41
  4. Республика Калмыкия. Административно-территориальное деление. Справочник. Элиста, 2019. с. 41
  5. Республика Калмыкия. Административно-территориальное деление. Справочник. Элиста, 2019. с. 41
  6. Республика Калмыкия. Административно-территориальное деление. Справочник. Элиста, 2019. с. 44
  7. Республика Калмыкия. Административно-территориальное деление. Справочник. Элиста, 2019. с. 47
  8. Республика Калмыкия. Административно-территориальное деление. Справочник. Элиста, 2019. с. 47
  9. Республика Калмыкия. Административно-территориальное деление. Справочник. Элиста, 2019. с. 47
  10. Республика Калмыкия. Административно-территориальное деление. Справочник. Элиста, 2019. с. 93
  11. Республика Калмыкия. Административно-территориальное деление. Справочник. Элиста, 2019. с. 317
  12. Республика Калмыкия. Административно-территориальное деление. Справочник. Элиста, 2019. с. 327
  13. Республика Калмыкия. Административно-территориальное деление. Справочник. Элиста, 2019. с. 328
  14. Республика Калмыкия. Административно-территориальное деление. Справочник. Элиста, 2019. с. 328
"https://xal.ruwiki.ru/w/index.php?title=Шатта_(Приютненск_район)&oldid=113693" халхас авсн