Һацур модн (арһ-кемҗән)
Шин Җилин һацур — ЗХУ, өдгә цагин Орс болн бусд Зөвллтин дарук орнмудт күүкдт зөрүлсн байрин арһ-кемҗән.
1935 җиләс авн Большевикүдин Эв Хамт Йосна намин Төв Хораһин Улс-төрин товчана гешүнә нер девшгч П.П.Постышевин саначлһар Христос Төрлһнә һацуур модна ормд иим нертә күүкдүдин байриг зокан бәәһүлҗ эклсмн (ЗХУ-ин Шин Җилиг үз).
Улс-орна һол һацур
ЗХУ-ин һол һацур 1937 җиләс авн Эвллмүдин орд-харшин Бахнын тиңкмд бәәсн болад, 1953 җилд эннь Кремльд нүүҗ орсмн: түрүләд Кремлин Ик Орд-Харшд, дарунь - шин Сүүрин Орд-Харшд нүүҗ орв. Эн һацур модна таслврмудыг йилһән сән сурһульчнр, түүнчлн номенклатурин күүкдүд дунд тарадг бәәсмн. Һол һацур модна тогллтыг Төв телеүзләр дамҗулдг бәәҗ.
Лужники, Олимп, Зөвллтин Җивр болн бусд тәмрин орд-харшмудт ик һацур модна арһ-кемҗә зокан бәәһүлдг бәәсмн. Үүлдврин сойлын төвмүд болн сурһульмудт баһ һацур модна арһ-кемҗәс йовулдг бәәсмн.
ЗХУ-ин үйд Шин Җилин һацур модыг төрин болн намин бәәһүллһ, үүлдврин көдләчнрин эвлл, эдл-ахун негҗмүд зокан бәәһүлдг бәәсмн. Эн байриг ивән теткҗәх бәәһүллһмүдин көрңг болн чинән-нөләллһәс шилтәләд, үрлһин таслврар авчах байрин багцин кемҗәнь болн үннь әдл биш бәәсмн.
Өдгә цагт Шин Җилин һацур модыг засгин һазр болн янз-бүрин әрлҗәнә бәәһүллһмүд чигн зокан бәәһүлдмн.
Кремлин Һацур модна Киитнә Аав
ЗХУ-ин түрүн Киитнә Аав 1937 җилд М.Н.Гаркави болв[1]. 1938 җиләс авн С.И.Преображенский Шин Җилин һол илвтн болҗ. Тернь эн үүргт 20 шаху җилдән көдлдг бәәсмн[1]. 60-гч җилмүдин дунд үйәс авн А.Л.Хвиля Киитнә Аав болҗ[1]. ЗХУ-ин сүл Киитнә Аав Р.С.Филиппов (хамгин сүүлднь 1992 җилд) болв[1]. Орсин түрүн Киитнә Аав болхла, Д.Ю.Назаров болсмн[1].
Ода деерән Кремлин һацур модна Киитнә Аав кен болдгнь медгдхш[1]. Алвн бус медәллһәр болхла, эннь С.М.Дужников гидг җөҗгч[2]. Болв, җөҗгч эврән үүг зөвшәрсн уга. Түүнә келсәр, бичкн күүкнь чигн түүг илчлдг[1].