Җон Рональд Руэл Толкин

**Җон Рональд Руэл Толкин**
Җон Рональд Руэл Толкин
	1920-әд җилмүдт
Төрсн:	1892-гч җилин январь сарин 3; Блумфонтейн, Оштв Чөләтә Орн
Өңгрсн:	1973-гч җилин сентябрь сарин 2; Борнмут, Англь
Аҗл-үүл	Зокалч, академьч, келн-зүүч, шүлгч
Улс-орн	Ик Британь
Урсхл	Фантазь, орчуллһ, шүүмҗ

Җон Рональд Руэл Толкин, CBE (John Ronald Reuel Tolkien, (1892-гч җилин январь сарин 3 – 1973-гч җилин сентябрь сарин 2) — англин зокалч, шүлгч, келн-зүүч, ик сурһулин багш бәәв.

Намтр[ясврлх | иш ясх]

Британин зокалч, философьч Җон Рональд Руэл Толкин 1892-гч җилин январь сарин 3-нд Өмн Африкин төв кесгт бәәх Блумфонтейн балһснд төрҗ. Толкина эцк болх англь банкин закрл Артур Руэл Толкин көвүһән һурвн наста бәәхднь тиф өвчнә халуһар нас барҗ. Иигәд экнь Мейбл Толкин көвүнлә хамдан Англин Бирмингемд сууһа эцк-экүрн нүүҗ одчкад, иргчин зокалч күүкд насан тенд өңгрүлсн сәнҗ. Зуг 1904-гч җилд хурц кевин шикрин диабетас экнь нас барчкад, тер үйд 12 нас күрәд бәәсн көвүг асрмҗин һазрт орулҗ, католик шаҗна негн санвртн килмҗлн асрх болҗ. Асрмҗин һазрт ирәд, тернь хурц һармһа оюн-ухаһарн удҗ түдлго бүгдин аңхарлыг татҗ, 1911-гч җиләс эклн Оксфордын Эксетерин коллеҗд эртин философь, англь келн, урн-зокалын чиглләр сурлцх болмҗ олв. Сурһулян амҗлтта төгсч, 1915-гч җиләс авн тавн җилин хуһцаһар цергин алв хааснаннь (түүнә олн нәәҗ, нөкд Делкән 1-гч дәәнә талврт әмнь үргдсмн) хөөн ик сурһульдан эргн ирҗ, аҗллсмн. Тер 1920-гч җиләс Лидсин ик сурһульд кичәл зааҗаһад, 1925-гч җиләс Оксфордын ик сурһулин нерн-күндтә Пэмброкин коллеҗд аҗллҗ эклсн болн тер сурһульдан насн эцслх күртлән эрдм шинҗллһнә аҗлан йовулҗ, Беовульфин туск судллһ болн англь-сакс келтнрин урн-зокалд неринь мөңклсмн.

Толкина урн-бүтәлин хаалһ 1937-гч җилд "Хоббит" гидг бүтәлиг ниитлүлсәр эклҗ. Эн бүтәлдән тернь сидтн Гэндальф, хахрмудын хан Хар модн бамбата Торин болн түүнә арвн хойр нөкртә хамдан Смауг лууһин эрдньсиг хулхалхар айн-замд һарсн Бильбоһин элдв соньн йовдлыг өгүлҗ.

Түүг нас барсна хөөн көвүнь Кристофер Толкин эцкиннь олн темдглл, кевлгдәд уга бүтәлмүд деер тулһурлҗ, цөн цуврл бүтәлиг һарһҗ. Эдн болн "Хоббит", "Билцгин эзн" зокалмуднь ниитдән Арда нертә зокамл орчлңдк "Дунд делкә"-н (Middle-Earth) туск цогц бүтәл болдг. Үүнд төрл болһна зокал, шүлглән, зокамл түүк, зокамл келн, утх-зокалын шүүмҗс багтад, 1951-1955-гч җилмүдин хоорнд Толкин эн бүтәлмүдтән legendarium гисн нериг хадҗ бәәҗ.

Толкина өмн олн зокалч урн седкмҗтә урсхлын зокалыг бичҗ бәәсн чигн, "Хоббит", Билцгин эзн" зокалмудын амҗлтнь тус урсхлыг ниитин дунд дәкн сергәҗ. Иимәс чигн түүг орчн үйин урн седкмҗтә утх-зокалын эцк кемән нерәддг. Толкина бүтәлмүднь фантазин олн бүтәлд нөләләд, маш удан үр-нөлә өгч. 2008-гч җилд Таймс газет түүг "1945-гч җиләс хөөтк хамгин аһу Британин зокалчнр" җигсәлтд зурһадгч ормд, 2009-гч җилд Форбс седкүл түүг хамгин ик ашг-орута нас барсн алдрта күмсин җигсәлтд тавдгч ормд тус-тус орулҗ.

Алдрта бүтәлмүд

Хоббит, Тиигән болн буцх хаалһд (The Hobbit)
Билцгин эзн (The Lord of the Rings)
Том Бомбадилын соньн йовдлмуд (The Adventures of Tom Bombadil)
Сильмариллион (The Silmarillion) ¹
Хурина күүкд (The Children of Húrin) ¹

¹Нас барсна хөөн кевлгдв

Һазад холвасн

Дегтр, зокал

Ж.Р.Р.Толкин. ХОББИТ: АЛСАД ЗОРЧСОН ТЭМДЭГЛЭЛ

Эн өгүлл дуту бичгдҗ. Немҗ күцәҗ өгхиг күсий.