Латин келн
|
Латин келн (тод. ᠯᠠᡐᡅᠨ ᡍᡄᠯᡄᠨ, эврә нерн - lingua latina, орс. латинский язык, латынь) — Римин эзнт гүрнд керглдг бәәсн эртин римчүдин келн[1].
Эндкг-Европ йозурин италин келмүдин латин-фалиск салаһин келн[2]. Латин келнә өдгә цагин үр-удмнь - роман келмүд.[3].
Эн болхла, Эндкг-Европин хамгин эртин бичгин келмүдин негнь. Одаһин бәәдләр эннь кизәрлгдмл керглгддг болвчн, эртин италин келмүдин ор һанцхн шунмһа керглгддг келн мөн. Әмн судлл, эмнлһин ухан, хууль-зү зерг салврт ашглдг; зәрм болвсрлын бәәһүллһд үүг классик келн болһҗ сурдмн. [4].
Латин келн - Әрүн Ширә (Ватикан балһсн-улс), Мальтын орден болн кесгчлн Римин католик сүмин алвн йосна келн[4].
Түүк
Латин келн фалиск (латин-фалиск дед бөлг), оск болн умбр (оск-умбр дед бөлг) келмүдлә хамдан Эндкг-Европин келнә йозурин италин салвриг тогтасмн. Эртин Италин түүкин көгҗлтин йовцд латин келн наадк италин келмүдиг шахад, цаг-хуһцан өңгрснд Һазр дундын теңгсин барун кесгт һоллгч орман эзлҗ[2]. Өдгә цагт үксн келмүдин тоод ордмн[5].
Улмҗлл йосар латин келнә түүкт түүнә дотад хүвсл, бусд келмүдлә хәрлцх хәрлцәнә ончта шинҗ-чинртә һурвн үндсн үй-шат бәәдмн:
- Классик (м.э.ө. VI зун җил - м.э. 630-гч җилмүд).
- Дундд зууна (630-гч җилмүд - XV зун җилин чилгч).
- Шин латин (XV зун җилин чилгчәс авн)[1].
Классик латин келнә көгҗлт болхла, тавн үйәр хувагддг юмн:
- архаик (м.э.ө. VI зун җилин эклц - м.э.ө. I зун җилин эклц);
- классик (нәрн утхар), эс гиҗ «алтн» латин (м.э.ө. I зун җилин эклц - м.э. 14-гч җил);
- классикин хөөтк, эс гиҗ «мөңгн» латин (м.э. 14-гч зун җил - м.э. I зун җилин чилгч);
- архаистмудын (фронтианцнрин) үүл-аҗллһар тодрхалгддг үй (II-III зун җил);
- ора латин (IV—VII зун җил)[1].
Темдглл
- ↑ 1,0 1,1 1,2 Латинский язык
- ↑ 2,0 2,1 Кацман, Покровская, 2006, с. 15.
- ↑ Романские языки
- ↑ 4,0 4,1 Бубекова Л. Б. Латинский язык: конспект лекций. — Елабуга, 2013. — 20 с.
- ↑ Кондратьев, 2007, с. 170.