Мис
| Мис | ||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||||||
| Ховрдлтын зерглл | ||||||||||||||||
|
Гершүлсн
| ||||||||||||||||
| Биологин әңглл | ||||||||||||||||
| ||||||||||||||||
| Латин нерн | ||||||||||||||||
| Felis catus (Линней, 1758) | ||||||||||||||||
| Иҗл утхта нершл | ||||||||||||||||
|
Felis catus domestica (буру синоним) | ||||||||||||||||
Мис (Felis catus) эс гиҗ герин мис хортн мерәч, моһа, килнцтә хорха зерг герин хортыг аңнх чадвр, күүнд дасх чадврарн күүнд үнлгддг махн идштә көктн. Мис дор хайҗ 9500 җилин өмн күүнлә холвата болсн.[1]
Чадврлг махчн мис 1000 орчм зүүлин аһурс бәрҗ иддг. Эңгин команд сурһҗ болна. Мис үүднә бәрүл дорагшан дарҗ секх зерг эңгин механизмиг эврән эзмшҗ сурдг. Мис олн-зүсн дун-әвәһәр хәрлцдгәс һаза, бийин көдллһәр хәрлцдг.[2] Мис делкә деер хамгин түгәмл герин аһурсн бәәх маһдллта. Ниит 600 сай һару мис цуг делкәһәр тархсн.[3] Бүртклтә цевр тохмин мис теҗәдг күмс олн бәәнә.
Миисиг шүтәһән болһсн эртин Египетд миисиг түрүн болҗ гершүлсн гиҗ саахна цаг болтл үздг бәәв.Африкин цоохндаһас (Felis silvestris lybica) һарлтаг тогтаҗ.[5]
Анатомь
Мииснь 2.5-7кг татдг, зәрм тохм, үлгүрлхлә, мэйнкун зергнь 11.3 кг күрдг. Мөн маш бичкн 1.8кг орчм төрл бас бәәнә. Делкән хамгин деед үзүллт тогтасн мис 21кг 297гр болн хамгин бичкнь 1кг 36гр бәәнә. Миисин дундк өндр 23-25см, ут 46см (толһа, бий) болн сүүлин ут 30см бәәдг. Үй-мөч, булчң, шүрвснь туң җөөлн, уйн-хатн төлә толһаннь эргн төөрнәс бусд барг бүк бийиннь кесгиг долаҗ чадна. Мөн өндр өсрх чадвр сән бөгәд бийин өндрәсн 5 дәкн үлү 1.5 м орчм өсрҗ чаддг. Цагт 60 км орчм хурдлх чадврта кемәгдх болн агчм зуур боһнь зәәд өндр хурд һарһх болвчн, хол гүүдг.
Нүдн
Нүүрин кемҗәтә хәрцүлхд зөвәр том нүдтә. Харана хүвд көдллһтә зүүлиг олҗ тогтахдан туң сән чигн, көдллһн уга болн удан көдлҗәх зүүлиг олҗ хархдан тиим сән биш. 2-6 м дотркиг тод сән харх болн түүнәс өөр эс гихлә хол зүүлиг хархдан сән биш гиҗ тооцгддг. Цецгәнь күүнәһәс оңдан, боса нәрн бәәдгнь кемҗәһән хурдн хүврүлхд даву талта сәнҗ. Гегәтә һазр нәрн боса, бүдг харңһу орчнд цецгәнь нүд дүүрн неегдҗ, герлин нүднд тусх кемҗәг икдкх болн сән хардг. Өңгин үндсн 3 экн болх көк, улан, ноһаг йилһх болвчн, улан өңгиг бүдг оошк болһҗ хардг бәәнә. Йириндән юмс, үзгдлиг хар, цаһаһар харна.
Хамр
Хамрнь бусд аһурсдта хәрцүлхд онц сән гиҗ йилһрх зүүлго чигн, күүнәс цөн 10 миңһн дәкн өндр үнрлх чадврта бәәнә. Миист "хамрин эрә" гиҗ бәәх болн эннь күүнәһәр болхла, хурһнә эрәтә әдл болад мис болһна оңдан юмн. Нохашң үнрлх чадвран ашглн, аң кехнь барг уга. Мииснь хамран эврә эзмшл һазран шалһх болн идҗ болх зүүл мөн бишиг йилһхд ашглдг. Миисин хамр болхла, онцха юмн.
Чикн
Миисин 5 медрх эрктн дотрас хамгин сәннь соңсхл бәәҗ. 60 герц-65 килогерц күртл гиҗ тооцгддг. (Ноха 40гц-47кгц, Күн 20гц-20кгц) Эннь хулһн зерг аһурсдын һарһх чимәг олҗ соңсхд зөрүлгдсн. Мөн чикән нег-негәрнь 2 оңдан үзгт көдлгн, тер үзгиннь дун-чимәг йилһҗ соңсҗ чаддг болн хама, яг аль зәәд һарчахинь маш нәрн тогтадг бәәнә. Эдн сөөһәр аң кехдән, олзан күләҗ, гетҗ бәәһәд авлхд зокцн көгҗсн чадвр болна.
Сүл
Сүүлнь бийин утта әдлхн бәәнә. Зәрм тохмин мис маш ахр эс гихлә сүүлго бәәхнь бәәнә. Гүүх, һәрәдх, өсрх зергт көдллһнә теңцврән олхд керглгдх болгн мөн ю илркәлҗ бәәхиг медҗ болна.
- Сүүлән босхх- Хәрцңгү сәәхн аашта үйд. Алхҗ бәәх үйд босхсн бәәхнь элвг.
- Хаҗугшан көдлгх- Таалмҗго үйд. Эзнь дуудхд мөн 2 талагшан цөн-цөн даллн хәрүлх үй бәәнә. Бас ав кех, наадҗ бәәх зерг үйд аҗглгдна.
- Хөөт көлин завср сүүлән хавчх- Әәсн үйд.
- Үсинь арзалһн икдксн- Һәәхҗ чочсн.
- Оңдан мис болн эзиһән орах- Эннь дота, нөкрсг бәәдлән илркәлҗәх керг бәәҗ.
Хурһн
Урд көлнь 5, хөөт көлнь 4 хурһта бәәдг. Зуг зәрм һаҗгас болад урд көлнь 6, эс гихлә хөөт көлнь 5 хурһта мис цөн биш бәәнә. Гиннесин дегтрт хөөт, урд көлдән тус бүр 7 хурһта, ниит 28 хурһта мис темдглгдсн бәәдг.
Ишллмүд
- ↑ Oldest Known Pet Cat? 9500-Year-Old Burial Found on Cyprus
- ↑ Meows Mean More To Cat Lovers
- ↑ Cat Diversity by National Geographic
- The New York Times
- ↑ Ошибка скрипта: Модуля «Citation/CS1» не существует.
Һазак холвасн
Загвр төөрҗ бәәхиг тогтав: Шаблон:Commons
Өгүллмүд
- Biodiversity Heritage Library bibliography for Felis catus
- Cat behavior explained
- Catpert. The Cat Expert - Cat articles
- Choosing a cat - article at Citizendium
Мал эмнлһин холвгдлта
- American Association of Feline Practitioners
- Cat Genome Project at the US The National Cancer Institute
- Cat Vaccination and Health Care Schedule
- Cornell Feline Health Center
- Feline Behavior Guidelines An AAFP publication
- Feline Medical & Behaviour Database (large number of short articles)
- 9 Exotic Cat Breeds You May Have Never Seen Before (article)
- Onions are Toxic to Cats