Әрәсән өдр

Әрәсән өдр (Орсин Холвана Улсин цуг ниитин амрлтын өдр болад, җил болһн июнь сарин 12-т темдглгднә. Орсин Холвана Улсин Деед Зөвлл июнь сарин 11-гч өдрин шиидврәр^{РСФСР-ин Төрин бүрн эрктә бәәдлин туск тухглл (декларац)^[2] батлгдснла холвгдулад бәәһүлгдсн байр.}

Эн өдрт Кремльд йосллын күлән авлт болҗ, Орсин Холвана Улсин йирңкәлгч төрин шаңнл болн ачлвр һардулна. Байрин концерт, спорт, эк орнч үзлин олн нәәрмүд даяр зокан бәәһүлгддг. Июнь сарин 12 болхла, көдлдг өдр биш. Кемр Бембә эс гиҗ Нарн өдрт таархла, амрлтын өдриг дараһин көдлмшин өдрт шилҗүлнә.

Нернә түүкнь

июнь сарин 12-нд РСФСР-ин Улсин депутатмудын түрүңк ик хург РСФСР-ин Төрин бүрн эрктә бәәдлин туск туңхгллыг батлснь цааранднь шинрлтин үндсн сүүриг тәвсн болн СССР тархд күргсн урдын нөкцлмүдин негнь бәәв^{тусһар тогтнлын парад» гидгәр түүкд бичгдх эн туңхгллыг туңхглсн бәәҗ. Эн нөкцл-бәәдлиг харһлзҗ, Йирңкәлгч Борис Ельцин байрын өдрин түрүңк нериг суңһв - Тусһар тогтнлын өдр^[4]. Төрин тергүн 1993 җилин июнь сард Орсин иргдт хандад:}

Әрәсән улс үндснә байр болх Тусһар тогтнлын өдриг угтад темдглҗ бәәнә. Эн байр насарн баһ болад, һурвн җилин өмн Әрәсән төрин бүрн эрктә бәәдлин туск туңхгллыг батлсар мана әмдралд орҗ ирсн бәәнә^[5].

1994 җилд Борис Ельцин эврә зәрлгәр июнь сарин 12-гч өдриг РСФСР-ин Төрин бүрн эрктә бәәдлин туск туңхгллыг батлсн өдр болһҗ зарлсн болдг. Орсин Холвана Улсин өдриг зөвкн 2002 җилд тогтаҗ авч^[6].

Медлһ контекст хойрнь

Байрин туск медлһ түүкин нөкцл бәәдләс шилтәлһҗ сольгдад бәәв. Хамгин түрүнд июнь сарин 12-гч өдр РСФСР-т «СССР-ас чөләтә салҗ һарх эрк»-иг батлһаҗулсн Тусһар тогтнлын туңхгллта нигт холвата бәәснә төлә эн өдрнь түүкин келкә холваһан таслх, улс-орна көгҗлин нег үйәс салх бүкл бүтн үйиг уга болһх чинртә юмн бәәв^{Владимир Путин 2001 җилин июнь сарин 12-т Әрәсән өдрт зөрүлсн йосллын күлән авлтын хург деер келсн үгдән:}

Эн җилмүдт учрсн цуг зүүлс, мана цуг туршлһ – амҗлт, алда аль-алиннь нег зүүлиг медүлнә. Ямаран чигн шинрлт әмтнә тусин төлә үүлчлҗ бәәх утх-учрта. Шинрлт иргдин тусин төлә эс болхла, бүтл уга бәәдг. Эн болхла, ардчлсн Әрәсән һол сурһмҗ болҗана. мадн түүнә тускар ода, Әрәсән өдрлә күүндх йоста болҗанавидн^[9].

Орсин Холвана Улсин эргндк геополитикин нөкцл-бәәдл хурцдад, түрүңк хөрг арһс һарч, дарунь Әрәсән улсин эсргү хольсн дән эклснлә холвгдулад, Әрәсән өдрин утх-чинрнь бүрн эрктә бәәдлән сергәҗ, эдин засгин күч-чидлиг, улсин батлн хамһалх арһиг көгҗүлн сергәхиг темдглдг өдр болһҗ бүтсн болҗ. Эннь социологин судллд чигн хамата юмн болна: 2022 җилд ВЦИОМ-ас йовулсн судлһаһар судлһанд орлцачнрин 58 хүвнь СССР тарад унснд хармсл төрүлҗ бәәнә^[10].

Владимир Путин, Борис Ельцин хойр Әрәсән өдрт зөрүлсн күлән авлт деер (2001)

Улмҗлл белгдл хойр

Орсин Холвана Улсин өдриг тохалдулад, Кремльд шинҗлх ухан, технологь, сойл, урлгин салврин Орсин Холвана Улсин Төрин шаңнл, Орсин Холвана Улсин Көдлмшин Баатр медалиг һардулх йослл болдг улмҗллта.

Байрин темдг болхла, Орсин һурвн өңгтә туг, байр йосллын һол һазрнь болхла, Улан талва болна. Улс даяр һудмҗмудыг туг-самбр, зургта халхсар чимглҗ бәәдг. Байр наадн, концерт, үзсклң, спортын нәәрмүд, эх орнч үзлин нәәмүд чигн бәәдг. Үлгүрлхлә, 2023 җилд Волгоград балһсна сойл, амрлтын төв цецрльг күрәлңд 100 метр ут, дөрвн метр өргн Әрәсән төрин тугиг мандлулсв. Энүг балһсар ачҗ йовхд 80 күн орлцҗ бәәв^[11].

Июнь сарин 12 болхла, хүрмин хамгин алдрта өдрмүдин негн болна. Москвад эн өдр гер авдгин бүрдкх немлт һазрмуд неегднә: Москва һолар бичкн айллын цагт һолын трамвайд, метроһин буудлмуд, балһсна түүктә орд-харш болн өргәст. 2010 җилд Москвад Әрәсән өдрлә хамгин олн гер авлһн болв - 250 һару хүрм^[12]. 2022 җилд Маяковская метроһин буудл деер һурвн өрк бүл гер авч. Йосллын нәр өрүнә цаг хойрас дөрвн цагин хоорнд болсн бәәҗ, тәвцңгиг хүрмин нумн хаалһар чимглсн болн зург цокхд зөрүлҗ, метроһин ахлачнр «Москва-2020» болн «Тойгта» гидг хойр һалта тергиг һарһҗ өгв^[13]. Үүнә зергцә иим һаза хүрм кех улсин хурамҗнь стандартчлисн бәәсн - 350 арслң, онлайнар өргдл һарһхдан 245 арслң бәәв^[12].

Санл асулһ

ВЦИОМ-ин 2023 җилд кесн судлһаһар Орсин Холвана Улсин «хамгин баһ наста» байрин негн болх «Әрәсән өдр» гисн медлһ цаг-хуһцана йовцд өсч бәәв: 2006 җилин судлһанд орлцачнрин 63%-нь энүнә тускар делгрңгү меддг бәәхлә, 2021 җилд 73% -нь^[14] аль кедүхн өссн бәәв. Үүнә зергцә тус улсин сүүлин кедү арвн җилин һол амҗлтнь:

Харм болн шин бүс нутгудла дәкн негдх (11%);
инфраструктурин көгҗл, хаалһ бәрлһнә көдлмш (9%);
аҗ-үүлдвр, көдә аҗ-аху, сансрин аҗ-үүлдврин көгҗл (8%);
эдин засгин көгҗл, импортыг орлх амҗлт (8%);
улс орна ниигмин бодлһ, эк, күүкдиг демҗх (8%);
Хармин тагт бәрх (5%).

Судлһанд орлцачнрин эврә бахрхҗ бәәсн үйин улсин тускар сурхд Владимир Путин болн СВО-ин орлцачнрниг зааҗ өгсн бәәнә^[14].

Медән

Июнь сарин 12-нд Орсин Үнн Алдртна Сүм Владимир, Новгород, Киевин аһу нойн Гегән Александр Невскин төрсн өдриг темдглҗ бәәнә^[15];
РСФСР-ин йирңкәлгчин суңһвр болҗ, Борис Ельцин диилв;
2014 җилд Әрәсән өдриг Харм, Севастопольд түрүн болҗ темдглв^[16].

Немҗ үзх

Производственный календарь в России

Холвас

Шаблон:Европа по темам

Темдглл

[1] [1]

[2] Указ Президента РФ О государственном празднике Российской Федерации

[3] [2]

[4] День принятия Декларации о государственном суверенитете России - День России

[5] Обращение Президента Российской Федерации Б.Н. Ельцина к гражданам Российской Федерации накануне праздника - Дня независимости России

[6] День России в 2024 году: история и традиции праздника

[7] Декларация о государственном суверенитете Российской Советской Федеративной Социалистической Республики

[8] [3]

[9] Выступление на торжественном приеме по случаю Дня принятия Декларации о государственном суверенитете России

[10] [4]

[11] В ЦПКиО в Волгограде развернули стометровый флаг России

[:1-12] 12,0 ^12,1 В День России в столице поженились около 100 пар

[13] [5]

[:0-14] 14,0 ^14,1 День России — 2023

[15] [6]

[16] [7]

[2]

[4]

[5]

[6]

2001 җилин

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]