Аршан (Бурхна шаҗн)
Аршан (санскр. अमृत, тиб. བདུད་རྩི, Wylie: bdud rtsi; тод бичг: aršān) — үкл уга нас өгдг усн, ирлтә усн, теңгрнрин ундн, үкх уга мөңкиг темдглх эм, аңһах ухана магталын үг, чаһр гисн үгин күндллһнә нерн, күүнә хүв-заянд үзүлх нөләллин зокцлыг илрүлдг зурхан 28 нер-томьяна 1-нь[1].
Үгин үүсл-һарл
«Аршан» гидг үг хальмг келнд болн цуг моңһл келтнрин келмүдт санскр. रसायन, IAST: rasāyana) гидг үгәс һарчана[2].
Учр-утхнь
Аршан эс гиҗ амрита болхла, теңгрнрин ундн, үкшго мөңкиг белглх эм. Эндкг келнә "амрита" гидгиг орчулхла, яг "үкшго мөңк" болҗ һарчана. Төвд келнд энүг "дудзи" (bdud rtsi) гиҗ келдмн. "Bdud" гисн әмдрлин күчн-чидлд хор-көнәл учрулх өвчн, "rtsi" гидгнь эсрэг эм гисн утхта. Җишә авад үзхлә: "sman shi gsos kyi bdud rtsi lta bu'i dam pa'i chos dang mjal ba'i skabs" гиҗ нег төвдин текстд келгднә. Орчулхла: "...Тиимәс ода Та үклиг йилһн диилдг үрл болх Номла уулзсн..." болҗ һарна. Эн "Үкшго мөңкин нектар" болад, үкшго бәәдл эс гихлә бусд эрк медлиг олһдг бурхдын амбрози. Бас Нәәмн Садхана болн тер бурхнла холвата тәрнин сурһалын дундк ратна овгин герука болх "Нектар чинр" гисн товчлл[3].