Хар басң өдр (хулдын кимдрл)
| Хар Басң өдр | |
|---|---|
.jpg) Сан-Паулу балһсндк зургт кимдрүлҗ хулдхнь | |
| Талдан нернь | Black Friday |
| Чинрнь | Шин Җилин өмнк кимдрлтин ульрлыг эклүлдмн |
| Бәәһүлгдснь | XIX зун җил |
| Темдглгднә |
 АНУ |
| Җил-өдр | Ноябрь сарин дөрвдгч пүрвә өдрин дару басң өдр (Талрхлын өдр) |
| Кедгнь | Делгүрмүд эрт секхнь, кассмудын өөрк ик даралл |
| Йослл | Җиҗглн хулдлһна болн онлайн делгүртк (90% күрч болм) ик кимдрлт |
 Медиафайлы на РУВИКИ.Медиа | |
Хар басң өдр (тод. ᡍᠠᠷᠠ ᡋᠠᠰᠠᡊ ᡈᡑᡈᠷ; анг. Black Friday; орс. Чёрная пятница) — АНУ-ин Талрхлын өдрин дарунь болдг басң өдр. Үүнәс Шин Җилин өмнк улмҗллта хулдын кимдрлтын ульрл эклҗәнә. Эн өдрт хулдын үнинь кимдрүлх йосн XIX зун җилд болдг болад, «Хар басң өдр» гисн нер-томъя 1966 җилд һарч ирәд, түрүн цагтнь нурһлҗ АНУ-ин зүн көвәд керглгддг бәәснҗ. Талрхлын өдр ноябрь сарин дөрвдгч долан хонгин пүрвә өдрт таардг учрас хар басң өдр ноябрь сарин 23-ас ноябрь сарин 29-ә хоорнд болдмн[1].
Хар басң өдр болхла, алвн йосна амрлтын өдр биш болвчн, эн өдрт хулдҗ авгчнрин тонь ик гидгәр немгддг учрас җиҗглңгин көдләчнриг эс тооцхла, нань олн көдләчнр эн өдрт амрдмн. Хар басң өдрт делгүрмүд ик эрт эс гиҗ өрүн 5 цагт неегддг болад, зәрм ик гидг хулд-гүүлгәнә сүлҗәнмүд болхла, урдк сөөни өрәллә чигн неегддг. Делгүртән үлү олн хулдҗ авгчнриг татҗ авхин төлә, түрүн үүлчлүлгчнрт 50-80%-д күрдг ик кимдрлт үзүлдмн.
«Хар басң өдр» гисн нер-томъя түрүн болҗ Филадельфьд һарч ирсн болад, эн үгәр Талрхлын өдрин дарук басң өдрт хаалһин бөглә ик болдгиг келдг бәәснҗ[2][3]. Эн нер-томъяһин өдгә цагин англь келндк цәәлһврнь үлү сән болдг — «in the black» гисн келц үгтә («in the red» гихин эсргәр «эйрг баланс» гисн үг) холвата бәәдг болад, эннь олн хулдач ик мөңг көдлҗ авх гисн үг болдмн[4].
2000-гч җилмүдәс авн делкән талдан улс-орнмудт, 2010-гч җилмүдәс авн Әрәсәд чигн зәрм компаньмуд иҗл кимрүллт йовулдмн[5].
Шин Җилин өмнк кимдрлтын «эцк»
Хөөннь «Хар басң өдр» бәәдг болһсн улмҗллыг үндслснь — Фрэнк Вулворт (анг. Franklin Woolworth) гидг күмн. Тернь 1873 җилд Пенсильванин Ланкастер балһснд аңхн хулдын кимдрлтыг йовулсн бәәҗ. Вулворт болхла, тәрәчин гер-бүләс һарлта болад, көдә әмдрдг бәәв чигн, бийәрн хар көдлмш кехд дурго бәәсмн. Түүнд болвсрл эзмшх болмҗ бәәсн уга, ончта чадвр чигн бәәсн уга. Аавнь 21 наста залуг делгүрт хулдачин туслачин көдлмшт орулв[6]. Тер цагт хулдачнр эд-таврнь кер үнтә болхинь эврән шииддг бәәсмн: тедн хулдҗ авгчин төлврин чадвриг үнлҗ, эврә дамшлт деер үндслҗ үниг тогтадг бәәсмн. Вулвортын көдлмш күцәмҗтә биш бәәсн болад, түүг көдлмшәснь һарһх гиҗ олн дәкҗ әәлһҗәсн. Тегәд чигн нег дәкҗ тернь нег заль-мек кехәр шиидҗ. Тернь ульрлын бүк эд-тавриг лаңгу деер тәвәд, «Юмн болһн 5 центәр» гисн бичг нааҗ. Эннь АНУ-д йовулсн түрүн хулдын кимдрлт болв. Вулворт йириндән зурһан өдрин оруһин мөңг нег өдрин ээлҗдән цуглулв. Дарунь тернь тогтмл үнтә, тогтмл кимдрлтә хүвин бизнесән неехәр шиидсмн. ХХ зун җилин экн үйин хамгин ик җиҗглн хулд-гүүлгәнә сүлҗән иигҗ һарч ирсмн[7].
АНУ-дк җиҗглн хулд-гүүлгәнә кимдрлт (статистик)
Үндснә җиҗглн хулд-гүүлгәнә холван Талрхлын өдрин хулдын кимдрлтин медәллһ тогтмл һарһдмн[8]. Сүл җилмүдт ниит хулдҗ авгчнрин то 200 сай күүнәс давсмн; дунд кемҗәнә чекнь — 400 долларын алднд бәәнә.
Статистикин медәллһәс авад үзхлә, АНУ-ин бүк җиҗглңгин хулд-гүүлгәнә 20 орчм хүвнь хар басң өдрәс авн Христосын төрлһнә байр күртл кегднә.
Китдын Хар басң
Китд улст җил болһн ноябрь сарин 11-д эс гиҗ өөрк өдрмүдт эврә шопиңгин өдрән йовулдмн.
Эннь түрүн болҗ Китдт 2009 җилд һанц бий күмсин өдрт эврә Басң өдрән йовулхар шиидсн Alibaba Group гидг компанин саначлһар болсмн.
Орсин Хар басң
Әрәсәд «Хар басң өдр» гидг нертә хулдын кимдрлт түрүн болҗ 2013 җилин декабрь сарин 6-д наадк орнмудас долан хонгин дарунь болсмн. 2014 җиләс авн хулдын кимдрлтин ик зунь делкән бусд орнмудта нег зергцн йовугддг болвчн, пүрвә өдрин 19:00 цагас экләд, нарн өдр күртл үрглҗлдмн[9]. Хар басң өдр ноябрь сард болдг болвчн, зәрм җиҗглңгин хулдачнр нернәннь алдринь олзлҗ, иҗл нертә хулдын кимдрлт җилин туршт йовулдмн. Нурһлҗ үүнәс үвлин хулдын кимдрлтин ульрл эклҗ бәәнә[10].
2018 җилд хар басң өдрин онлайн хулдын кимдрлтин цагт хулдлһна ашнь 15 тербумас үлү арслң болҗ, урдк җилин үр-дүңгиг хойр дәкҗ давсн болв[11]. 2019 җилин тооцаһар Орст онлайн кимдрүлҗ хулдлһна кемҗәнь 22.3 тербум арслңд күрсн бәәҗ[12].
ОХУ-т «Black Friday» гидг барани темдгин марһлцан
2016 җилд «Black Friday» гидг эд-таврин темдгиг Орсин КХН «Блэк Фрайдэй» гидг компанин нерн деер бүрткүлгдсн[13]. Иим кевәр тус компань «Black Friday» гисн темдгллһиг онлайн хулд-гүүлгәнд ашглхиг монопольчлҗ.
2017 җилд Холвона монополин эсрг алвн (M.Video, Media Markt, KupiVip зерг 30 орчм җиҗглн хулдлһна компань негдүлдг) Интернет-хулд-гүүлгәнә компаньмудын негдлин эрлһинь авч үзәд «Блэк Фрайдэй» КХН-ин «Black Friday» барана темдгин онц эркиг авад ашглх үүлиг шудрһ бус мейәрклһнә үүл гиҗ күлән зөвшәрсмн[14][15].
2018 җилд Оюна эркин зарһ Холвана монополин эсрг алвна шиидвр хууль-йосна болсинь батлҗ[16].
Темдглл
- ↑ Черная пятница (Black Friday) 2020 в Фокстроте - распродажа, скидки, акции на Блекфрайдей в Киеве и Украине
- ↑ [1966 «Black Friday» (day after Thanksgiving)]
- ↑ The Origins of "Black Friday"
- ↑ The Origins of "Black Friday" (англ.)
- ↑ Почему «черная пятница» не работает в России и ждать ли улучшений — Мнение управляющего директора Criteo Архивная копия от 7 Үкр сарин 2016 на Wayback Machine // vc.ru, 4 ноября 2016
- ↑ [1]
- ↑ [2]
- ↑ Black Friday Weekend Shines as Shoppers Line up for Deals
- ↑ "Черная пятница" вышла за рамки // Коммерсантъ. — 2014-01-12. Архивировано 19 Бар сарин 2018 года.
- ↑ [3]
- ↑ Онлайн-продажи в России во время "Черной пятницы" выросли в два раза
- ↑ Россияне за три дня черной пятницы потратили в интернет-магазинах 22,3 млрд рублей - Hi-Tech Mail.ru
- ↑ Товарный знак "Black Friday" в реестре товарных знаков Роспатента
- ↑ Исключительное использование бренда Black Friday признали незаконным
- ↑ Ритейлеры отстояли «черную пятницу»
- ↑ Карточка дела № СИП-491/2017 в системе "Мой арбитр"