Ховргдҗах келмүд
Ховргдҗах келмүд (күн-амнь уга болх эс гиҗ үндсн келән сольҗ, өөрин иргчдән уга болҗ маһд уга келмүд. Олн келтә орн-нутгудт үндсн күн-амна келиг үлүд үзәд, цөн үндстнә келиг керг уга болҗ, мартгдхд күргдг. Келдг күн уга болсн келмүдиг үксн келн гиҗ нерәддг.
Әңгллнь
Делкә деерк өдгә цагин келнә ниит тоог нәрн тогтаһад уга бәәнә. ЮНЕСКО-н Келнә Улан дегтрәр үндслсәр) бәәнә:
- Уга болсн келмүд (анг. extinct);
- Уга болҗах келмүд (анг. nearly extinct);
- Ховргдсн келмүд (анг. seriously endangered);
- Ховргдҗах келмүд (анг. endangered);
- Аюл уга (мөкәһәд уга) келмүд (анг. not endangered).
Делкән ховргдҗах келмүдин атлас
Келн уга болхла, тернь тер келәр келдг улсин алдл болсн деерән, цуг делкән күмн-төрлктнә алдл болдг, учрнь болхла, келн эн келәр келдг улсин сойлын өвин һол кесг болна. «Ховргдҗах келмүдин улан дегтр» (англ. Red Book of Endangered Languages) эрк бәргч ахлачнрин, келнә бөлгүдин болн олн ниитин оньгиг келнә керг, кел шинҗллһ, делкән келмүдин олн бәәдл-зүүлсиг хадһлх кергт татх зөрлһтә ЮНЕСКО-н барлсн кевлл болна. Немҗ дурдхла, ЮНЕСКО-н зөрлһнь нең ховргдсн келнә бәәдлиг кинх йовдл болна. Атласын хамгин сүүлин хевллиг франц, испань келәр барлад, өөрлцәһәр 2500 келн (үүнәс 230 келнь 1950 җиләс хооран уга болв) багтҗ. Атласин келн болһна кесгт түүнә цуг шинҗиг зааҗ өгсн бәәнә: неринь, әмдрх чадврин бәәдл, келдг улс-орн болн келдг улснь[3].
Ховргдҗах келмүдин үлгүр
Кусунда, хупа, нлуу, кетын келн, ульч келн, алеутын келн, Тауширо (келн), Ресигаро (келн), Тинигуа (келн) тер мет.
Немҗ үзтн
- Делкән ховргдҗах келмүдин атлас
- Ховргдҗах келмүд
- Келмүдин хадһллтын зерг
- Келмүдин сергәлт
Холвас
- Мозли, Кристофер, изд. 2010, Атлас языков мира под угрозой исчезновения, Париж, Издательство Юнеско. Электронная версия: http://www.unesco.org/languages-atlas/en/atlasmap.html
- Проект «Языки под угрозой исчезновения» — http://www.endangeredlanguages.com/