Эрүл-менд харлһна көдләчин өдр

Эрүл-менд харлһна көдләчин өдр^[1] (эмчин өдр) — җил болһн июнь сарин һурвдгч нарн өдрлә Әрәсә, Цаһан Орс^[2], Хасг улс^[3], Эрмәлин улс^[4], Латви болн Молдавд темдглдг эрүл-менд харлһна салврт аҗлдг мергҗлтнрин мергҗлин байр. ЗХУ-ин бүрлдлд бәәсн талдан улсмудт эн байриг талдан өдрмүдлә темдглдг: Литвад (2001-гч җиләс авн) - апрель сарин 27-д, Украинд (2023-гч җиләс авн) - июнь сарин 27-д, Киргизьд июнь сарин түрүн нарн өдрлә, Азербайджанд (2001-гч җиләс авн) - июнь сарин 17-д, Таджикистанд Авиценнаһин өдр гидг байриг июнь сарин 18-д темдглдг.

Түүк

ЗХУ-т эн байриг 1950-гч җиләс авн алвн бусар темдглҗ ирсмн. Алвн йосар зәрм эк сурвлҗин медәллһәр ЗХУ-ин Деед Зөвллин Тергүлгчнрин 1965-гч җилин декабрь сарин 10-а зәрлгәр эмнлһин аҗлтна өдриг темдглдг болв. Бусд эк сурвлҗин медәлсәр эннь ЗХУ-ин Деед Зөвллин Тергүлгчнрин 1980-гч җилин октябрь сарин 1-ә 3018-Х тоота "Байрин өдрмүд, дурсхлын өдрмүдин тускар", эс гиҗ ЗХУ-ын Деед Зөвллин Тергүлгчнрин зәрлгәр немлт орулсн нернь - "Байр, мартгдшго өдрмүдин туск ЗХУ-ин хууль тогтмҗд немлт, хүврлт орулхин тускар". ЗХУ задрн унсна дарунь эмчнрин мергҗлин байр болн түүнә улмҗлл хадһлгдн үлдҗ. Җил болһн июнь сарин һурвдгч нарн өдрлә эрүл-менд харлһна көдләчин өдриг темдглдг.

Эмнлһин аҗлтна өдрт зөрүлн һарһсн шуудңгин тамһта дугту, 1961 җил

Улмҗлл

Эрүл-менд харлһна өдрт ОХУ-ин бүс нутгудт эрүл-мендин салврт көдлдг мергҗлтнрт зөрүлсн байрин тогллт, шаңнл бәрүлх йослл чигн зокан бәәһүлгддг (эрүл-менд харлһна көдләчнрт күндтклин үнмлх цаас, һашг, төрин онц бәәдлин темдг бәрүлҗ, "ОХУ-ын ачта эмч" болон "ОХУ-ын эрүл-менд харлһна ачта көдләч" гидг цолыг күртәнә)^[5] ^[6].

«Призвание» гидг шаңнл

2001-гч җиләс авн Әрәсәд эрүл-менд харлһна өдрт «Призвание» гидг нертә эрүл-менд харлһна һол шаңнлыг җил болһн бәрүлдг болв. Эн төслиг "Первый канал" гидг цувг болн Эрүл-менд харлһн болн ниигмин көгҗлтин яам хамтрн йовулна. Сүл 10 җилин хуһцанд Әрәсән олн бүс нутгас ирсн 350 шаху эмч эн шаңнлын эзд болҗ^[7].

«Призвание» гидг үндснә шаңнлыг бәрүлх арһ-кемҗән

Эмчнрин нәр-наадн

Тогтсн йосар җил болһн Москва балһснд эрүл-менд харлһна көдләчнрин байрт зөрүлсн "Эмчнрин нәр-наад" зокан бәәһүлдг (оруһин кесгинь буйна саңгудт шилҗүлдг). Үүнд олн зүүлин мергҗлин алдрта эмчнр, ОХУ-ин Эрүл-менд харлһна яамин төләлгчнр орлцад бәәнә. Җил болһн нәр-наадыг ОХУ-ин эрүл-менд харлһна ик болн деед сурһульмудын йилһән сән оютнрин 22 хош орлцдг. Эн арһ-кемҗәнь Орсын Хаант Улст икәр йовулдг бәәсн Венын нәр-наадна кев-янз деер сүүрлдг юмн^[8].

Пироговин Одн

2020-гч җилин июнь сарин 21-д болсн эрүл-менд харлһна өдрт эмчнриг түрүн болҗ "Коронавирусын халдврин (COVID-19) эсрг темцлд орулсн тәвц, эрүл-мендин харлһна үүргән күцәснд чин седкл, өндр мергҗлин ур-чадвр һарһсна төлә" Пироговин нертә одар шаңнв. Шаңнл күртсн күмс дунд: эмнлһ, клиник, лабораторь, түргн туслмҗ, түргн туслмҗин станц, төрлҗсн эмнлһин төв болн бусд эмнлһин бәәһүллһин көдләчнр.^[9]

Орсын Холвана Улсин олн балһсдт эн өдрт (эсхлә өмнк өдрт) бүс нутгин эрүл-менд харлһна шаңнл бәрүлх йослл йовулгдна. Җишә авад келхлә, 2002-гч җиләс авн Свердловскин муҗин эрүл-менд харлһна көдләчнр җил болһн "Эрүл-менд харлһна Олимп" гидг мергҗлин шаңнлд орлцдг мөн^[10].

2020-гч җилин июньд Хальмг Таңһчин дөрвн эмч Лариса Имкенова, Ольга Нармаева, Любовь Качканова болн Надежда Сагаевад "Пироговин од" бәрүлҗ өгсмн. Бас тер цагт Хальмгин хойр сүвлгч Боктан Татьяна болн Головатюк Тамара, фельдшер Донцов Мингиян болн түргн туслмҗин җолач Оңһульдушин Михаил Хармин Лукан медаль авсмн^[11].

2021-гч җилин июньд Эрүл-менд харлһна көдләчин өдриг угтҗ П.Жемчуевин нертә таңһчин эмнлһнд байрин хург болв. Таңһчин эрүл-менд харлһна халхд олн җилдән үнн-чик седклтәһәр көдлҗ йовдг эмчнр болн эрүл-менд харлһна дунд көдләчнр Хальмг Таңһчин ачта эмчин болн эрүл-менд харлһна ачта көдләчин нерд зүүв. Тедн дунд Пандина Татьяна, Шарманҗин Римма, Педра Евгений, Бадмин Тамара, Номһна Вера өөдән нер зүүв. «Хальмг таңһчин эрүл-менд харлһна халхд ик тәвцән орулсн төләдән» гидг темдгәр урологическ әңгин һардач Сарңга Валерий ачлгдв. Маальг гемәс хөрлһнә станцин көдләч Калян Тамарад Н.Пироговин нертә орден бәрүлҗ өггдв.^[12]

ОХУ-ин бүк бүс нутгудт эн өдрт (эс гиҗ өмнк өдрт) Әрәсән болн олн улсин эрүл-менд харлһна ниигмлгүдиг негдүләд, дамшлтарн хувалцх нөкцл бәәһүлх зөрлһтә олн зүүлин баһ хурл, шинҗлх ухана дадлһҗлтын семинармуд болн нань чигн арһ-кемҗән зокан бәәһүлгддг^[13].

Соньрхлта бәрмтс

Эрүл-менд харлһна көдләчин дүрмт хувцн ХIX-гч зун җилд һарч ирв. Англин эмч Җозеф Листер цаһан деер шора үлү сән харгддг учрас эмч болһн әрүн цеврин зөрүллтәр цаһан өңгтә хувц өмсх йоста гиҗ келсн бәәҗ^[14].

Эртин Грекин эмч Гиппократыг "анһах ухан эцк" гиҗ нерлдмн^[15] ^[16].

Гиппократын таңһргин эк бичвриг орс келнд орчулхнь ик күнд бәәсмн. Тегәд чигн үүниг дотраснь хамгин һол юм авад хүврүлсмн. Текстиг эрүл-менд харлһна сурһулин төгсгч болһн келдмн^[17].

Эрүл-менд харлһна көдләчин өдрлә зергцн делкән олн улс-орд Олн улсин эмчнрн өдриг темдглдг^[18]. Тодрха мергшлин мергҗлмүдин байрмуд бас бәәдмн: олн улсин шүднә эмчнрин өдр, олн улсин сүвлгчнрин өдр, делкән гемтлин эмчнрин өдр болн нань чигн^[19].
Әрәсәд эрүл-менд харлһна көдләчнрин мергҗлин байрмудыг бас темдглдг. Җишә авад үзхлә: фельдшерин өдр, неонатологин өдр, түргн туслмҗин көдләчнрин өдр болн нань чигн^[20].

Холвас

[1] Эрүл-менд харлһна көдләчнриг йөрәҗ ачлв

[2] День медицинского работника

[3] В Казахстане отмечают День медицинского работника

[4] День медицинского работника в 2024 году: история и традиции праздника

[5] Эрүл-менд харлһна көдләчнриг йөрәв

[6] Когда отмечают День медицинского работника. История праздника.

[7] Премия призвание

[8] В день медицинского работника в Москве пройдет Бал медиков

[9] Опубликованы указы Президента о награждении работников российских медицинских и научных учреждений орденом Пирогова и медалью Луки Крымского

[10] В Екатеринбурге прошла ежегодная премия «Медицинский олимп»

[11] 8 калмыцких медиков отмечены государственными наградами

[12] Ач-тусинь темдглв

[13] День медицинского работника: история и традиции праздника

[14] День медицинского работника в 2024 году: история и традиции праздника

[15] Гиппократ

[16] ЭМЧ НАРТАА БАЯРЫН МЭНД ХҮРГЭЕ!

[17] День медицинского работника в 2024 году: история и традиции праздника

[18] 3 октября - Международный день врача

[19] Эмчнрин байрмуд (орсар)

[20] Эрүл-мендин көдләчнрин байрин өдрмүд (орсар)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]