Деевр (ишкә герин)
Деевр (орс. Войлочное покрытие крыши юрты) — Ишкә герин уньна кесгиг бүркҗ дардг девүр бәәдлтә ишкҗ кесн цевр цаһан өңгтә ишкә. Хальмг ишкә герин деевр хойр кесгәс тогтҗ бәәнә.
Тодрхаллт
Ишкә герин дееврнь гериг харачаснь авн туурһ зееглҗ (зег хатхҗ), дорд хормаһинь күрң өңгин ноосн утцар эрә һарһҗ хатхна. Хамгин наад захдан зөв солһа хойр эрчмтә хойр деесиг эрчминь таарулад, дарулад уйдг. Иигҗ уйдгиг «зееглх» гиҗ келнә. Зееглх бәәдлнь хүврл уга үзмҗтә болх йоста. Шинҗәңгин өөрд ишкә эдлмш уйхдан задһа амынь эрк биш зееглҗ авдг[2].
Кедг йоснь
Деевриг кедг йосиг «деевриг ишкх» гидг үгәр нерәднә. Ик-баһинь кемҗхин төлә герин харачин һол дундыг дахҗ кемҗәд авч, түүнә талта (хаһста) теңцх кемҗәнә зәәд һас шааһад, терүг дуһрулад һолдцин хаһс кемҗәһәр һазрт дуһрг зурна. Тер дуһргас уньна утар тер кемҗән деер ишкәһән тәвҗ, деевр цавг ишкдг йосн өөрдт бәәдг[2].
Хальмгудын амн зокалд
Деевр гидг ишкәнь ут-өргн болад, өңгәрн күүнә байн-ядуг үзүлдг болсарн хальмгудын амн-зокалд ик һарч ирдг болна. Дееврин туск медән баатрлг дуулвр «Җаңһрт» һарна: «...дарунь деернь дееврин дүңгә делвән көк үүлн цуглрад ирв» [3] болн «Барсин арсар дееврлгсн Бумбин цаһан өргә делдүләд, нутган цуглулв» [4]. Бас үлгүрләд бичхд, тәәлвртә туульд ордгнь: Деевр ишкә һазр бүтәҗ. Тәәлврнь — Цасн.
Темдглл
- ↑ Житецкий И.А. Очерки быта астраханских калмыков. Этнографические наблюдения. 1884-1886 гг. Москва, 1893 г. с. 2
- ↑ 2,0 2,1 Mongγol ündüsüteni ulamžilaltu šinžilkü uxān mergežiliyin soyol. Šinžianggiyin šinžilekü uxān mergežil erüül xamγālal-yin keblel-yin xorō. 1999 žil. 155 xuudasu
- ↑ Пүрбән Г. Хальг келнә тәәлвр толь. Хальмг болн орс келәр. I-гч боть. Элст, АУ РК «РИА "Калмыкия"», С. 250
- ↑ Тодаева Б.Х. Опыт лингвистического исследования эпоса «Джангар». Элиста, Калм. кн. изд-во, 1976, С. 259