Делкән теҗәмл адусна өдр
| Делкән теҗәмл адусна өдр | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| ||||||
| Алвн йосна нернь | World Pet Day | |||||
| Чинрнь | цуг теҗәмл адуснд зөрүлсн олн улсин байр | |||||
| Бәәһүлгдснь | 1931-гч җил | |||||
| Үүскгч | Бәәһл харсачнрин олн улсин конгресс | |||||
| Темдглгднә | теҗәмл адусна эздүд, малын эмчнр, ноха көтләчнр | |||||
| Җил-өдр | Ноябрин 30 | |||||
| Кедгнь | байр-наадн, суртлчлһ, зөвллһн | |||||
Делкән теҗәмл адусна өдр (тод. ᡑᡄᠯᡄᡍᡄᡅ ᡕᡅᠨ ᡐᡄᠴᡅᡃ᠊ᡏᡄᠯ ᠠᡑᡇᡉᠰᡇᠨᡅ ᡈᡑᡈᠷ, орс. Всемирный день домашних животных, анг. World Pet Day) — җил болһн ноябрь сарин 30-д темдглдг цуг теҗәмл адуснд зөрүлсн олн улсин байр. Эн өдр теҗәмл адусна ач-холвгдл болн теднә сән бәәдлинь яһҗ хадһлхин туск медәллһ болн теҗәмл адус дааврта бәрх үүл-йовдлыг делгрүлх зөрлһтә болдмн.
Байрин түүк
Эртин күн зерлг аң-адусыг чолун зевсгин үйәс һаршулҗ эклсн болад, теднән һазр деерк көдлмшт болн аңһучлһнд тер дарунь ашглҗ эклсмн. Медгдҗ бәәһә 140 миңһн адусна төрләс 47-хн миңһнь һаршулснь соньрхлта. Аңхн һаршулсн адусн болхла, өдгә цагин нохан өвкнь болсн чон. Ноха хуцхнь аюлта махчн адус әәлһәд, герәснь холдулдгиг аҗглсн күмс нохасыг бийән харслһнд ашглдг болсмн. Тер цагас авн ноха күүнә итклтә нәәҗ болн туслач болҗ. Ноха олн дәкҗ күүнә әминь аврҗ, беркшлинь давулхд туслсмн. Үлгүр авад келхлә, көтч ноха харан уга күмсин әмдрлд чихл үүрг күцәдмн. Иим ноха сурһх түрүн сурһульмуд Германьд бәәдг болсн болад, Делкән негдгч дәәнә үйәр хараһан алдсн дадмг дәәчнрт туслх зөрлһтә бәәсмн. Өдгә цагт зәрм нохас теднә угин бичг, авсн тәрлһ, үрсллт болн эзнәнь туск медәллһиг аһулдг паспортта чигн бәәдмн[1].
Күн, мис хойрин хәрлцәнә түүк үлү кавҗрта. Нег хүвлврәр эртин күмс мисиг урһц үрәдг мергч адус аңнхин төлә һаршулсн бәәҗ. Оңдан нег хүвлврәр болхла, мисмүд күн әмдрдг һазрт үрглҗ хот-хол бәәдг учрас мергч адусн чигн олн бәәдгиг өөлһәд, эврән "һаршв". Тегәд эрдмт-номтнр күн мисиг эс гиҗ мис күүг түрүн һаршулсна тускар ода күртл марһлдна. Эндр өдр эн бомблзур адусн хамгин алдрта теҗәмл адусдын негнь болдмн[1].
1840-гч җилд Хатн хан Виктория адус теҗәлһнд зөрүлсн өглһ цуглулҗ, тедниг хәргс-керцһә хәрцх угаһинь аҗглдг Хатн хаана ниигмлгиг үүскн бәәһүлҗ. Флоренцд теҗәмл адус харсх зөрлһәр «Теҗәмл адусна өдриг» бәәһүлҗ. Әрәсәд эн байриг зөвкн 2000-гч җилд Адус харсх олн улсин саңгин демҗлһәр күлән зөвшәрсмн. Җил болһн эн өдриг теҗәмл адуснд сана зовдг күмс темдглдг: теҗәмл адусдын эздүд, малын эмчнр, ноха көтләчнр, харслт уга адус хәргслн хәрлцәг урдчлн сергәлх көдлмштә күмс[1]. Дарунь бәәһлиг харсдг янз бүрин бәәһүллһмүд, бәәһл орчна ниигмлгүд делкә деерк цуг әмтн, тер дунднь теҗәмл адуснд хандх дааврын медрмҗиг төрүлх зөрлһтә олн ниитин арһ-кемҗә зокан бәәһүлхд белн болдган медүлцхәв.
Зөрлһ болн бодлһ
Делкән теҗәмл адусна өдрин һол зөрлһмүдин зәрмнь:
- Теҗәмл адуснд энрңгү хандхнь чихл гедгиг өөлһүлх.
- Теҗәмл адус зөв бәрх, теҗәх, асрх санаг суртлчлх.
- Адуснд хәргс хандхиг зогсаҗ, адус харсх саначлһ демҗх.
- Күмсиг теҗәмл адус үрҗүләчнрәс хулдҗ авхин ормд асрдг һазрас авхинь урмдулх[2].
Арһ-кемҗән
Эн өдрт делкә деер олн зүүлин арһ-кемҗән йовулгдна, тер тоод:
- Асрдг һазр болн адус харсх бәәһүллһмүдт зөрүлсн өглһ цуглулх буйна арһ-кемҗән.
- Малын эмчин хәләвр болн адусна эздүдт зөрүлсн зөвллһн.
- Теҗәмл адус зөв асрхин туск медлһ өргҗүлх зөрлһтә болвсрлын лекцс болн семинармуд.
- Санан негтә күмслә харһҗ, теҗәмл адус асрх дамшлтарн хувалцх болмҗта олн ниитин арһ-кемҗән, байр-наадн.
Делкән теҗәмл адусна өдр теҗәмл адуснд даавртаһар хандх сойлыг бәәһүлхд чихл болдмн. Эн байрин өдр теҗәмл адуснд оньган өгәд, асрмҗ болн харслт өгх кергтәһинь санулдмн. Эннь - дөрвн көлтә нәәҗнртән хәәр болн талрхлан медүләд, гер-орн, асрмҗ уга бәәдг адусна тускар санх сәәхн болмҗ[2][3].
Немҗ үзтн
- Адуснд хәргс хандхнь