Статистикин көдләчин өдр (Әрәсә)
| Статистикин көдләчин өдр (Әрәсә) | |
|---|---|
| Файл:День работника статистики.jpg | |
| Зүүл | Мергҗлтнә байр |
| Алвн йосна нернь | Статистикин көдләчин өдр (Әрәсә) |
| Бәәһүлгдснь | 2014 җилин июнь сарин 25 |
| Темдглгднә | Әрәсә |
| Җил-өдр | Мөчн сарин 25 |
Статистикин көдләчин өдр (Әрәсә) (статистикин мергҗлтнә улсин байр; Әрәсән статистикин көдләчнр, шинҗләчнр болн хүвин статистикин бәәһүллһсин көдләчнрин темдглдг өдр. ОХУ-т җил болһн июнь сарин 25-нд темдглгдҗ бәәнә.
НҮБ-ин Статистикин хораһас зарлсн Делкән статистикин өдриг тавн жил болһн октябрь сарин 20-нд темдглгддг. Урдк цагт ЗХУ-д бәәсн Таңһчс статистикин мергҗлин байриг тал-талдан өдрмүдт темдглнә: Украинд декабрь сарин 5, Цаһан Орст август сарин 23-нд.
Түүкнь
Әрәсәд статистикин керг-үүл үүссн үйиг XVIII зун җилин төгскл гиҗ үздг. Тиигхд сулдсн хулд-гүүлгәнә өслтәс көлтә эдин засг (экономик) болн ниигмин әмдрлд тернь ямаран нөлә үзүлсиг судлх шаардлһ һарч ирв.
1802 җилин сентябрь сард муҗин ахлач болһн җилин эцст Засгин һазрин Сенатар дамҗулад, Цаһан хаана медлд бәәһә цуг һазрмудын бүрткл-тоог һардҗахин тускар тәәлвр-бичг һарһх йоста гидгин «Деед Зәрлг» барлгдҗ ирв. Эн өдрәс авн Әрәсән орн-нутгт статистикин керг-үүлин зокан бәәһүллт болн бүтцин төлвлт эклҗ үүсв.
1811 җилин март сарин 20-нд Цаһан хан Александр I Цагдаһин Министерствиг бәәһүлхин туск Зәрлгин бичгт һаран тәвҗ, түүнә дор Карл Германа һардлһ дор статистикин салвр бәәһүлв.
1834 җилд Дотад кергин Министерствин Зөвллиин дергд Дотад министерствин медлд бәәһә цуг кесгүдин төлв-бәәдлин нәрн, үнн-зөв тодрхалтыг бүрдүлх йовдлта Статистикин тусха салвр бәәһүлгдв.
1863 җилд Александр II Дотад кергин министерствин дергд Статистикин зөвлл болн Статистикин төв кабинетиг бәәһүлв. Тедн муҗмудын хорасас болн талдан салврмудас медәллиг хурах даавта болв.
1866 җилд Әрәсән түрүңк статистикин «Орс хаата улсин статистикин цаглвр» гидг нертә седкүл барас һарв.
1897 җилд Орсин хаата улсин түрүңк күн-амын тооллһн йовулгдв.
1918 җилд Статистикин төв һазр бәәһүлгдҗ, күн-амн, үүлдвр, хөдә аҗ-ахун бәәһүлмҗин бүртклиг тогтмл көтлдг болв. ЗСБНХУ-ин улсин статистикин салврин ик үүл-йовдл болхла, 1920 җилин август сард Цуг Әрәсән күн-амна болн зү-мергҗлин, көдә аж-ахун болн аҗ-үүлдврин аҗ-ахун негҗмүдин товч бүртклмүдин негдсн тооллһиг йовулх йовдл болв. Эн судлһан деер сүүрлҗ, Әрәсән цәклһәҗүлх төсв болвсрулгдв.
Төрскән Харсгч Алдр Дәәнә үйд статистик көдлмшин болн материалын нөөцин хурдн бүрткл, үүлдврллин хүчиг орн-нутгин зүн бүс-һазрур нүүлһх чухл керг-үүлиг шиидҗ бәәв.
1987 җилд Засгин һазрин тогталар ЗХУ-ин Статистикин төв һазриг ЗХУ-ин Холвана болн Таңһчмудын Статистикин хора болһҗ авв[1].
ЗХУ эврдәд тарсна дару Әрәсән ниигмин болн эдин засгин шин үзгдлмүд һарч ирсәр, статистикин зарчмудыг шинрүлх кергтә болв. Үүнд күрхин төлә ОХУ-ин мергҗлтнр Евростат, НҮБ-ын бәәһүллһс, Делкән валютын саң, Делкән банк болн оңдан бәәһүллһстә хамдан көдлҗ, засгин һазрин кедүхн көтлвр һарҗ эдлв[2].
2004 җилин март сард ОХУ-ин йирңкәлгч Владимир Путина зәрлгәр Холвана улсин статистикин цергллт бәәһүлгдв[3].
ОХУ-д Статистикин өдриг 2014 җилд Росстатын зәрлгәр бәәһүлв[4].
Улмҗллнь
Июнь сарин 25-нд статистикин бәәһүлһст секәтә үүднә өдр кеҗ авдг заңшалта. Статистикин көдләчин өдрт салврин ветеранмудт болн йилһән сән көдләчнрт шаңнл бәрүлдг заңшал бәәнә.
Кен темдглдгнь
Статистикин өдриг Әрәсән статистикин көдләчнр, шинҗләчнр болн хүвин статистикин бәәһүлһсин көдләчнр темдглҗ бәәдг.
2020 җилин бәәдләр Әрәсән статистикин тоод нутг-девскрин 66 статистикин бәәһүллһ, 22 залвриг негдүлҗ бәәнә. Росстатд 17 миңһн һару күн көдлҗ, үүнәс 15,580-нь төрин көдләчнр болҗ бәәнә, теднә дунд 92%-нь гергчүд, 8%-нь залус болна[5].
Өдгә цагин статистик
Росстатнь ниигмин эдин-засг, ниигмин әмдрлд болҗах үйл-йовц, үзгдлин туск статистик медәг цуглулх, болвсрулх, хадһлх, шинҗллһ кех халхар көдлҗ бәәдг. Алвн йосна статистикин медәнд үндслҗ, ОХУ-ин Таңһч-муҗмудын көгҗлин стратегиг болвсрулҗ бәәнә. Күн-амын тооллһн, статистикин ажгллтас оңдан улсин статистикнь ниигмин шинҗ-чинртә медәллиг аһулна: күн-амн, көдлмшин нөкцл, көдлмшин эркллт, көдлмш угань, күн-амын орлһ, зардл, сән-сәәхн бәәдлин төвшүн, гем-өвчлл, эрүл-менд болн сурһулин көгҗлин беркшлин туск күн-амн зүүһин медәлл. Росстатын өдгә цагин зөрлтнь статистикин төвлрл, медәлл цуглулх, болвсрулх шин технологиг көгҗүлх йовдл болна[6].
Немҗ үзтн
- Улсин статистикин көдләчнрин өдр (Цаһан Орс)
- Статистикин көдләчин өдр (Украин)
- Эмчллһнә көдләчнрин өдр
- Делкән статистикин өдр
Темдглл
- ↑ Хронология российской статистики
- ↑ 25 июня — День работника статистики в 2023 году: история и традиции праздника
- ↑ Указ Президента Российской Федерации от 09.03.2004 г. № 314. О системе и структуре федеральных органов исполнительной власти
- ↑ Установление профессионального праздника - Дня работника статистики
- ↑ Российские статистики отмечают профессиональный праздник
- ↑ Пресс-релиз: 25 июня – День работника статистики
Ссылки
Шаблон:Переписи населения в России