Ленина ачнр (Өдрин соньн)

Ленина ачнр (лат. Leninә acnr; орс. Ленинские внучата) — Хальмг Автономьта муҗин Нутгин улсин сурһулин салврин (Облоно) бар-кевллин хальмгин улан баһчудт болн пионермудт орс болн хальмг келәр зөрүлҗ барлҗасн һарц. 1934 җиләс авн 1941 җил күртл барас һарч бәәсн өдрин соньн.

Түүкнь

1934 җилд Хальмг Автономьта муҗин Нутгин улсин сурһулин салврин (Облолно)-н шиидврәр хальмг улан баһчудт болн пионермудт зөрүлсн орс болн хальмг келәр һарх «Ленина ачнр» гидг нертә өдрин соньн (газетиг) барлҗ кевлх шиидвр һарһв. Эн шиидври һарсна хөөн үүд-түүд уга өдрин соньна түрүңк һарцнь һарв.

1935 җилд Хальмг муҗин барин герин сүүр деер дегтр болн седкүл һарһач секгдсн деерән, «Лениа ачнр» гидг нертә өдрин соньн барлгдҗ кевлгддг болв^[1].

Барлсн материалмудын тускар

Өдрин соньна нүр халхд материалмудыг орс келәр барлад, хойрдгч болн дөрвдгч халхиг хальмг келәр, кирилл болн латин үзгәр бичдг бәәҗ. Тусха кесгүдин материалмудын болн чинрин аһулһнь седвин халхс цагин неквриг бүрн дүрслҗ бәәнә. Өрәл хальмгудын нүүһәд йовҗасн цагла, зәрм һазрмудт ухата, билгтә, мергҗлтә улс дутад бәәхд, эн өдрин соньн сойл болн сурһуль болвсрлын көдлмшиг дегрңгү йовулдг бәәҗ: хальмг баһчудын оньг авхин төлә үлгүр болҗах олмһа пионермудын көдлмшин тусар өргнәр медүлҗ йовҗ.

Үлгүрлхлә, күүкдин соньна суртл ухуулһин үүргиг баталһаҗулсн зәрм кесгүдиг дурдҗ болна: «Сән сурһульчнрин күндлһнә җигсәлт» (1936 җилин апрель сарин 20, № 23(161), «Мадн Ильичин зәрлгиг бүтәҗ бәәнәвидн. Сән пионермудын тускар» (1936 җилин май сарин 1, № 25(163)) «Пионермудын зәңгс. Пионер ондин чөлән уга» (1936 җилин май сарин 21, № 29 (167), «"Пионерская правда” соньна умшачнрин клуб секҗ бәәнәвидн» (1936 җилин октябрь сарин 28, № 56(194), «Байрта күүкдин клуб» (1936 җилин ноябрь сарин 28, № 61 (199)), «Эрсин соньна көдлмшиг сәәҗрүлий» (1939 җилин декабрь сарин 11, № 71 (411)).

Икңкдән «Ленина Ачнр» гидг өдрин соньн хойрдгч болн һурвдгч халх деерән седвчлсн материал һарһдг бәәҗ. Үлгүрлхлә, «Сән вожатый бәәхлә» (1936 оны 7-р сарын 7, № 32 (170)) нертә материалд шунмһа әионермудын, онц сән сурһульчнрин, кеерин иргдт үзүлх олн туслмҗин тускар бичдг бәәҗ. Зуг, икңкдән седвчлсн материалмуд «Утх зокалын халхс» гидг кевәр һарч, Орсин урн зокалын хамгин сән болн Хальмг бичәчнрин шин нериг күүкд умшачнрт күргдг бәәҗ. Әмд үлдсн тойгудт «Утх зокалын халхснь» К.Г. Паустовский, М.Ю. Лермонтов, Эрнҗәнә Константин, Канука Харти нертә бичәчнрин болн ниигмин зүтклтнрин тускар баһчудт медүлҗ бичдг бәәҗ^[2].

1937 җилин март сарин 23-гч өдрин «Ленина Ачнр» гидг өдрин соньнд хальмг баһчудын тәрәнә болн көдә аҗ-ахун туск хамгин түрүнк тушлтин тускар бичҗ бәәв. Баһ наста бәәһл судлачнр болн көдә аҗ-ахун шинҗләч баһчуд Танһчин Баһчудын Авьяслг улсин хургт эврә тәрҗ урһасн киитнд тесвртә үндсн үр-тәрә, күлмҗин урһмл, көдән шин сортын тәрә болн туршлтин көдлмш кесн малан үзүлв^[3].

«Ленина Ачнр» гидг өдрин соньнла Тачин Анҗа^{Көктән Элдә^{Дорҗин Басң^{Эрнҗәнә Константин ^[8] болн нань чигн нертә хальмг бичәчнр хамдан көдлҗ, халхстнь эврә шүлгүдән бичҗ барлдг бәәҗ.}}}

1937 җилд Әрәсән олн сегәтнриг шахҗ эклв. Хальмг бар-кевллин олн көдләчнр, тер дунд «Ленина Ачнр» өдрин соньна кедүхн көдләч тер шахлһнас көлтә цөлгдҗ, цааҗла харһлдҗ бәәв^[9].

1941 җилд, Төрскән Харсгч Алдр Дән эклсн цагт «Ленина Ачнр» гидг нертә хальмг баһчудт болн пионермудт зөрүлҗ һарһҗасн өдрир соньн барас һардган уурв.

Темдглл

↑ Дякиева Б.Б. Библиографический указатель средств массовой информации Калмыкии. XX и XXI вв. Элиста, Изд-во КалмГУ, 2018. С. 10
↑ Дякиева Б.Б., Очирова Н.Ч., Эректеева Н.А. Детская журналистика Калмыкии: этапы становления и современное состояние // Известия ЮФУ. Филол. науки. 2023 Т. 27, № 3 P. 210 – 219
↑ 15 июня - День юннатского движения в России
↑ Бамб цецгәр ирхәр ээлдсн билә...
↑ Теегтән эңкр зокьялч
↑ Перо и автомат: калмыцкие җурналисты в годы Великой Отечественной Войны
↑ Дякиева Б.Б., Очирова Н.Ч., Эректеева Н.А. Детская журналистика Калмыкии: этапы становления и современное состояние // Известия ЮФУ. Филол. науки. 2023 Т. 27, № 3 P. 210 – 219
↑ Хранивший предания далекой старины
↑ Репрессии против комсомола Калмыкии во 2-й половине 1930-х гг.

[1] Дякиева Б.Б. Библиографический указатель средств массовой информации Калмыкии. XX и XXI вв. Элиста, Изд-во КалмГУ, 2018. С. 10

[2] Дякиева Б.Б., Очирова Н.Ч., Эректеева Н.А. Детская журналистика Калмыкии: этапы становления и современное состояние // Известия ЮФУ. Филол. науки. 2023 Т. 27, № 3 P. 210 – 219

[3] 15 июня - День юннатского движения в России

[4] Бамб цецгәр ирхәр ээлдсн билә...

[5] Теегтән эңкр зокьялч

[6] Перо и автомат: калмыцкие җурналисты в годы Великой Отечественной Войны

[7] Дякиева Б.Б., Очирова Н.Ч., Эректеева Н.А. Детская журналистика Калмыкии: этапы становления и современное состояние // Известия ЮФУ. Филол. науки. 2023 Т. 27, № 3 P. 210 – 219

[8] Хранивший предания далекой старины

[9] Репрессии против комсомола Калмыкии во 2-й половине 1930-х гг.

[1]

[2]

[3]

[8]

[9]