Хальмг Таңһчин туг
| Хальмг Таңһчин туг | |
|---|---|
 «Улан залата хальмг» | |
| Субъект | Хальмг Таңһч |
| Улс | Орсин Холвана Улс |
| Батлсн | 30 июля 1993 [1] |
| Теңцл | 1:2 |
| Номер в ГГР | 151 |
| Зокаснь | |
| Зокагчнь | Б. Б. Эрднеев |
| Урдк тугмуднь | |
.svg) |
|
| Теңцл | 1:2 |
| Тугиг зокаснь | П. Биткеев |
 Медиафайлы на РУВИКИ.Медиа | |
Хальмг Таңһчин улс-төрин туг (тод. ᡍᠠᠯᡅᡏᠠᡎ ᡐᠠᡊᡎᠠᡔᡅ ᡕᡅᠨ ᡇᠯᡇᠰ ᡐᡈᠷᡈ ᡕᡅᠨ ᡐᡇᡎ, орс. Государственный флаг Республики Калмыкия) — Орсин Холвана Улсин Хальмг Таңһчин улс-төрин белг-темдг. 1993-гч җилин июль сарин 30-д Хальмг Таңһчин Улсин Хурлын № 65-IX тогталар батлгдсмн.
Тодрхаллт
«Хальмг Таңһчин улсин белг-темдгүдин туск» Закана 2-гч зүүлд Республикин тугин тәәлвр бәәдмн[2]:
Хальмг Таңһчин улс-төрин тугнь алтн шарһл өңгтә тегш өнцгтә кевтә далва болад, тал дунднь йисн делвәтә цаһан бадм цецгтә көк төгрг бәәнә. Бадм цецгин деерк тавн делвәнь - Һазрин бөмбрцгин тавн тив, дөрвн дорк делвәнь - делкән цуг ард-түмнлә нөкрлҗ, хамдан аҗллх күслиг белгддг дөрвн үзгиг илркәлдг мөн.
Хальмг Таңһчин тугнь «һалын келнә» кев-янзта улан үзүртә һолд залһгдна. Үзүрнь Дөрвн Өөрдин эртин темдг болсн хоорндан холвгдсн дөрвн төөлгин дүртә, доран «улан залата» сүлдтә.
Тугин өргнинь уттань хәрцүлсн хәрцән - 1:2, төгргин кииһсиг тугин өргнтә хәрцүлсн хәрцән - 1:3,5.
Үзүрин утынь тугин өргнтә хәрцүлсн хәрцән - 1:4,5.
Түүк
Хальмгин Эврән засх Зөвллт Социалист Республикин тугмуднь
.gif)
1935 җилин октябрь сарин 20-д Хальмгин эврән засх муҗиг Хальмгин Эврән Засх Зөвллт Социалист Республик болһв. 1935-1937 җилмүдт Республик туг болн сүлд уга бәәв. 1937 җилин июнь сарин 23-д Хальмгин Эврән Засх Зөвллт Социалист Республикин үндсн хуулиг батлҗ, арвдгч бөлгтнь Хальмгин Эврән Засх Зөвллт Социалист Республикин сүлд болн тугиг дүрслсн бәәдмн. Хальмгин Эврән Засх Зөвлөлт Социалист Республикин тугнь Орсин Зөвллт Холват Социалист Республикин тугиг хуулврлсн болад, түүнәс «Калмыцкая А.С.С.Р. ХАLЬMG A.S.S.R.» гидг бичәсәр йилһрдг бәәсмн. 1940 җилд хальмг үзг-бичгиг латин цаһан толһаһас кирилл цаһан толһад шилҗүлв. Үүниг дахҗ, тугин бичәсиг «КАЛМЫЦКАЯ АССР. ХАЛЬМГ АССР» болһв. 1950 җимлмүдин эклцәр ЗХУ-ин холвана республикмүдин шин тугмудыг батлҗ, тер тоод Орсин Зөвллт Холват Социалист Республикин тугиг чигн хүврүлҗ, тугин өргнәрнь, бәрүлин таласнь цеңкр өңгин боса дел немҗ орулсмн. Эн делнь тугин утын нәәмнә негинь эзлдг. 1958 җилд Хальмгин Эврән Засх Зөвллт Социалист Республикин туг деер бас иим хүврлт һарсмн. 1958 болн 1979 җилин тугин хүвлврмүднь "КАЛМЫЦКАЯ АССР. ХАЛЬМГ АССР" гидг бичәстә Орсин Зөвллт Холват Социалист Республикин туг болдг бәәсмн[3].
1992 җилин тугнь
1990 җилин октябрь сард Хальмгин Деед Зөвлл Республикин бүрн эрктә бәәдлиг зарлв. 1990 җилин октябрь сарин 18-д Хальмгин Эврән Засх Зөвллт Социалист Республикин Деед Зөвлл улс-төрин бүрн эрктә бәәдлин туск туңхглл зөвршәрн батлв. Түүг дахҗ, Хальмгин Эврән Засх Зөвллт Социалист Республик Хальмгин Зөвллт Социалист Республик болҗ хүврсмн. Эн хүврлт туг болн сүлд хойрт туссн уга. 1992 җилин февраль сарин Деед Зөвллин № 336-IX тоот тогтал дахҗ, Хальмгин Зөвллт Социалист Республикиг Хальмг Таңһчин Республик болв. 1991 җилин июнь сарин 7-д Хальмгин Зөвллт Социалист Республикин Деед Зөвлл һарһсн № 243-П -1Х заквр дахҗ, Хальмг Таңһчин улс-төрин шин белг-темдг үүскх марһан зарлгдв[3].
Улс-төрин тугиг Хальмг Таңһчин Республикин Деед Зөвллин 1992 җилин октябрь сарин 30-д һарһсн закврар балтв. Хальмг Таңһчин Республикин Үндсн хуулин 158-гч зүүлд тугин тәәлвр батлгдв:
«Хальмг Таңһчин Республикин улс-төрин тугнь кевтә һурвн деләс бүрдсн тегш өнцгтә далва болдмн: деерк делнь – көк цеңкр, дундкнь – алтн шарһл, доркнь болхла, ал улан өңгтә. Алтн шарһл өңгтә дундк делин тал дунднь, тугин өргнә дөрвнә негнь болсн диаметртә төгрг дотр хойр гөрвкү татасн деерк залин бәәдлтә темдг оршдг. Темдг төгрг хойрнь ал улан өңгтә. Көк цеңкр болн ал улан өңгтә делмүдин өргнинь алтн шарһл өңгтә делин өргнлә хәрцүлсн хәрцән – 1/2. Тугин өргнинь уттань хәрцүлсн хәрцән - 1:2»
Тугиг зокаснь - Беткән Пётр. Тугин тал дунднь дүрслсн темдгнь хальмг үзг-бичгт текстин эклцт бичгдҗ, билгин темдг болдмн. Е.А.Гунаевин бодсар, заль дурасн темдг моңһлын соймбин нег темдгиг санулдмн: тернь сар-нарн деер асдг һурвн келтә заль. Түүг Моңһл Улсин сүлд болн Буряд Орна туг болн сүлдд үзҗ болна. Һалнь - әмдрл, герл, кишг болн һулмтын темдг[3].
1993 җилин тугнь
1993 җилин апрель сарин 11-д Хальмг Таңһчин Йирңкәлгчин алвн-тушалднь Илүмҗин Кирсан суңһгдв. Түүнә закврар, 1993 җилин апрель сард шин тугиг зокан бүтәҗ эклв. Республикин шин тугнь Хальмг Таңһчин Улсин Хурлын тогталар 1993 җилин июль сарин 30-д батлгдв. Тугин нернь - «Улан залата хальмг» болв. Дарунь Хальмгин улс-төрин тугтнь «Хальмг Таңһчин туг» гидг шин нер өгсмн.
1994 җилин февраль сарин 8-д Хальмг Таңһчин Республикин Хурлын 148-IX тоот тогталар улсин төрин туг, төрин сүлд, төрин частрин туск җурмиг батлсмн. 1994 җилин апрель сарин 5-д Республикин Теегин Цааҗин бичг гидг шин Үндснә хууль күлән зөвшәргдв. 1996 җилин февраль сарин 10-д ОХУ-ин Үндснә хуульд өдгә цагин «Хальмг Республик» гидг нериг орулҗ батлсмн. 1996 җилин июнь сарин 11-д «Хальмг Республикин төрин белгдлин туск» 44-И-3 тоот закан батлгдсмн. Заканд тугин тәәлвриг баһ-саһ хүврүлсмн: 1993 җилин тогталар төгргин радиусыг тугин өргнлә хәрцүлсн хәрцәг 2:7 гиҗ тогтасн болхла, 1996 җилин закаһар төгргин радиусыг тугин өргнлә хәрцүлсн хәрцәг 1:3,5 болһҗ тогтасмн[3].
Немҗ үзтн
Темдглл
- ↑ Постановление парламента от 30.07.1993 № 65-IX
- ↑ Государственные символы Республики Калмыкия
- ↑ 1 2 3 4 Хостинг-Центр Архивировано 7 Мөрн сарин 2014 года.