Үлмҗ өдр

Үлмҗ өдр (санскр. Budha; тиб. [lhag pa] Error: {{Lang}}: text has italic markup (help); моңһл келәр: лхагва; орс. среда) — долан хонгин һурвдгч эс гиҗ талдан тооллар дөрвдгч (Нарн өдрәс тоолад авхла) хонг (өдр).

Үлмҗ һарг (планета) нерәр нерлҗ бәәнә. Эннь төвд келнә lhag pa гидг үгиг хальмг келнд шуд орчулсн нерәр нерлҗ бәәнә. Зурхан йосар болхла, үлмҗ өдрт Үлмҗ һарг ик нөләлҗ бәәнә. Эн өдрт һарсн күүкдиг урд цагт хальмгин Үлмҗ (бас нег бичгин хүвлврнь Илүмҗ), төвдин Лхагва (эс гиҗ Лавга) эс гиҗ эндкгин Буд (бас нег хүвлврнь Буда) гидг нерәр нерлдг бәәҗ.

Нернә үүсл-һарл

Эндкгин келнә Budha гидг үгиг хальмг келнд шуд орчулхла, «серх», «сергх», «санл-медсәртә болх» гисн утхта болна. Эн үг эндкгин «Buddha» гидг үглә нег үндстә (уңгта) үг болҗ бәәнә. Зуг, эн нерн хинду шаҗнас һарсн учрар төвд келнд неринь орчулх цагт энүг бурхна шаҗна нер-томьянас салһҗ, «lhag pa» гиҗ орчулҗ. Өөрд-хальмгин келнд үгиг орчулхла, төвд келнәс шуд орчулҗ, энүг «Үлмҗ» гисн болдг. Эн орчуллһ болхла, хамг һмтнәс үлсн гидг утхта болдг. Тиигәд эн өдрин болн һаргин нерн хальмг келнд төвд келнәс шуд орчулсн үг болҗ бәәнә.

Медхд соньн

Хальмгудын Улюмджиев болн Улюмжанов гисн овг нерд (фамильмуд) Үлмҗ гидг нернәс үүскгдсн бәәнә. Илмюжинов гидг овг нерн болхла, уйһрҗн-моңһл бичг гидг хуучин үзг-бичгин янзар темдгләтә овг нерн болна. Тод бичгт өдгә цагин «Үлмҗ» гидг нериг «ilöümži» гиҗ бичгдәд, уйһрҗн-моңһл бичгт «ilöümji» гиҗ бичгднә. Төвд келнә хүвлвриг хальмгуд бас ашглдг бәәҗ: Лавга болн Лхагва гисн хойр нерн төвдин «lhag pa» гидг үгәс үүскгдсн болҗана. Эндкг келнә хүвлвр болхла, хальмг келнд Буд болн Буда гидг хойр зүүл нерәр орсн бәәнә. Энүг лавлҗахнь Будаев болн Будгаряев гисн хойр овг нерн. Будгаряев овг нернә тәәлврнь болхла, Буд һарг (планета Меркурий) гидг нернәс үүскгдсн болна.