Бурхн

Шаблон:Эн ниитлл

"Бурхн багшин Алтн Сүмин" цуглуллһас. XVII зун җилин эклц.

Бурхн (санскр. बुद्ध, эндкгин келәр: buddha; төвд келәр: sangs-rgyas; моңһл келәр: бурхан; хальмг келәр: бурхн; үгчлн орчулхла — «серсн, сергсн») бурхна Шакьямуни бурхиг нерлнә ^[1]. Эн нерәр цуг Бодь хутг олсн бодһальсиг нерәдҗ болна. Бурхн гисн - Һурвн Эрднин негн болдг.

Бурхна шаҗна үзләр бурхна зүркн хамг әмтнд бәәсәр, әмтә юмн болһн, күч-чидлән хуран, Бодь мөрәр йовад, бурхна хутг олҗ чадҗана ^[2].

хоосн чинриг онсн седкл гинә. Ик күлгнә йосар болхла, бурхн негт инһнк болн үнмлхү хойр үнниг онсн эс гиҗ хоосн чинриг үрглҗ онад, олн хүвлһә үзүлн, хамг әмтнд җивхлңтә туслҗ бәәнә.

Нернә учр-утхнь

Бурхна хутг — хамг буру, түүдкр, зовлңгиг барсн бодһалин хутг болна^[3]. Товчлад келхлә, бурхна хутг хамг тачаңһу, буру үзл, буру сана барсн, эс сурх бодһалин хутг болна.

Бурхн һанцхн бишнь

Тус Бүтәгч Готам өөрлцәһәр мана үйәс өмн 623-әс 543 җ. күртл бәәҗ, өөрлцәһәр мана үйин өмнк 588 җ. (Шакьямуни Бурхн»), гидг нерәр алдршсн күн, түрүңк бурхн биш, сүүлңк чигн бурхн биш бәәҗ. Бурхна номин йосар Сән һалвд миңһн бурхн ирх йоста. Шакьямунин өмн һурвн бурхн эн орчлңд ирҗ. Эннь: Кракуччанда (Мәәдр гидг нертә бурхн эн орчлңд залрҗ ирх.

Ик күлгнә йиртмжин шаҗна йосар эн йиртмҗд тоолш уга бурхд оршна гиҗ номлсн бәәнә^{Бурхна йозур гидг нертә судр-бичгт 24 бурхна нерн бәәнә^[4].}

Пали келәр бичәтә бәәсн Һурвн әәмг савд урдк цагин 7 бурхна җигсәлт бәәнә. Тенд Готам бурхн - доладгч бурхн болна^{урдк бурхдын жигсәлт бәәнә. Түүнд Дипанкара бурхна өмн бас һурвн бурхна нерн темдгләтә^[7].}

Номин йосар болхла, өдгә цагин ик һалвиг (йиртмҗ үүскснәс эвдрх күртл) - Сән һалв гиҗ нерәднә^{Хоосн һалв гиҗ нерәднә^{Орчлң Эвдгч, хойрдгчнь - Алтн Чадгч, һурвдгчнь - Герл Сәкгч^{Тейн Үзгч, Усньрта и Хамгиг Ивәгч урдк һалвд ирсн бурхд гиҗ үзнә^[10].}}}

Оңдан һазад бурхдас йилһдгнь

Бурхна шаҗна һол йосар Бурхн гисн - Эрктә теңгр, әмтн болн деед күчнә хоорндк зуучлгч биш^{Тонльһгч чигн биш^{орчлңгас гетлүлгч багш болдг.}}

Оңдан дотад бурхдас йилһдгнь

Бурхна теизмин бурхдла әдлцүлдг. Эннь буру йовдл. Бурхна шаҗнд сүзгтә эс гиҗ бурхна шаҗиг гүн нәрн кевәр шинҗлн судлҗ бәәх күүнд бурхн теизмин бурхдла әдл биш болдгнь һол асудл болад, чухл болҗ бәәнә.

Гихд, Бурхна шаҗнд бурхнас оңдан (шүтә, зург кев чигн, бурхн биш болдг) хутг олсн бодһальс бәәнә. Тедниг бурхнла әдлцүлҗ болшго:

Бодьсадва (хамг әмтиг зовлңгин далаһас гетлгх даавр авсн бодһальс);
Ном тедкгч (Номиг харсн хамһалх догшн дүртә бодһальс);
Дагнь (Нууц тәрнин номд — нууц тәрнин бүтәлчнрт хәәрлдг);
Идм (Бишлһл үүлдхд шүтх шүтән бурхд);
Теңгр (эндкгин келәр: deva, орчлңгин зовлңгар зовҗ, үүлин үрин күчәр зовҗ, үнмлхү үнн медл уга бәәдг).
нань чигн бас бәәнә.

↑ ^1,0 ^1,1 Степанянц, 2011, с. 171.
↑ Андросов, 2011, с. 163.
Wayback Machine
↑ Андросов, 2001, с. 55—56.
↑ Ермакова, 2004, с. 68.
Wayback Machine \\ Asiatica vol.65, 1954.
Pali Text Society, 1882. — P. 66—67.
↑ ^8,0 ^8,1 ^8,2 Жуковская, 2006, с. 58.
↑ ^9,0 ^9,1 Васильев, 2016, с. 236.
Свое издательство, 2018. — С. 110. — 292 с. — ISBN 978-5-4386-1498-2.
↑ Лысенко, 2003, с. 8—9.
↑ Бернюкевич, 2009, с. 34.

[_09974aaec84aa111-1] 1,0 ^1,1 Степанянц, 2011, с. 171.

[_3bf9d6ba7d81a799-2] Андросов, 2011, с. 163.

[3] Wayback Machine

[_ecdfde9362d89e61-4] Андросов, 2001, с. 55—56.

[_f1bdc9b717ef082d-5] Ермакова, 2004, с. 68.

[6] Wayback Machine \\ Asiatica vol.65, 1954.

[7] Pali Text Society, 1882. — P. 66—67.

[_99f5340ec5dea922-8] 8,0 ^8,1 ^8,2 Жуковская, 2006, с. 58.

[_a65523e4e9492054-9] 9,0 ^9,1 Васильев, 2016, с. 236.

[10] Свое издательство, 2018. — С. 110. — 292 с. — ISBN 978-5-4386-1498-2.

[_c8684fad100c6bc6-11] Лысенко, 2003, с. 8—9.

[_1af0da2a469926d9-12] Бернюкевич, 2009, с. 34.

[1]

[2]

[3]

[4]

[7]

[10]